Ký ức về Đồi Cù ở Đà Lạt năm xưa khi vẫn còn là công viên công cộng

Trong các hình ảnh Đà Lạt trước thập niên 1990, chúng ta vẫn còn được thấy những hình ảnh du khách và người dân Đà Lạt thoải mái rảo bước trên thảm cỏ Đồi Cù tuyệt đẹp nằm ngay trung tâm thành phố, bên cạnh Hồ Xuân Hương. Nhưng điều đó đã không còn kể từ sau năm 1992. Ngày nay, đa số du khách (và cả người dân địa phương) không được tận mắt nhìn cảnh quan Đồi Cù, thậm chí nhiều du khách còn chưa từng nghe tới cái tên hồ Cẩm Lệ bên trong Đồi Cù, còn hồ Tổng Lệ bên dưới Đồi Cù nay cũng đã không còn.

Hồ Xuân Hương và Hồ Tổng Lệ nhìn từ Đồi Cù năm 1962. Hồ Tổng Lệ ngày nay đã không còn. Ảnh: Nguyễn Bá Mậu

Ngày nay, nhắc đến tên gọi Đồi Cù là nhắc đến một sân Golf được rào kín xung quanh, chỉ dành cho những vị khách giàu có thượng lưu. Tuy nhiên ít người biết rằng trong bản quy hoạch Đà Lạt của kiến trúc sư Ernest Hébrard đưa ra cách đây tròn 100 năm (1923), khu vực Đồi Cù không phải chỉ có sân golf, mà bao gồm 2 phần riêng biệt, đó là Jardin Public (công viên công cộng) và Golf Links (sân golf), bên cạnh đó còn có Terrain de Sports (khu vực thể thao), Club Sportif (Câu lạc bộ Thể thao).

Khu vực Đồi Cù rộng lớn nằm bên Hồ Lớn Đà Lạt (nay là Hồ Xuân Hương)

Một số công trình trong đồ án này của Ernest Hébrard đã được hoàn thành vào đầu thập niên 1930, nhưng sau đó quy hoạch này đã bị xem xét lại vì nó quá tham vọng và bất khả thi, nhất là không lâu sau đó cuộc Đại khủng hoảng xảy ra.

Năm 1933, kiến trúc sư Louis Georges Pineau đã trình bày một kế hoạch mới về “Chỉnh trang thành phố Đà Lạt”, trong đó chú trọng việc xây dựng Đà Lạt dựa trên những ràng buộc chặt chẽ với bảo vệ cảnh quan và môi trường.

Để bảo vệ “tầm nhìn toàn cảnh cao nguyên với cảnh quan tuyệt vời”, Louis Georges Pineau đề xuất tạo lập một vùng bất kiến tạo rộng lớn hình rẽ quạt, có gốc từ Đà Lạt và tỏa về hướng núi Lang Biang, trong khu vực này sẽ là công viên rừng săn bắn hoặc công viên rừng quốc gia.

Hồ Lớn (sau này là Hồ Xuân Hương) và Đồi Cù hơn 100 năm trước. Phía xa là núi Lang Bian. Đây chính là 1 trong những “vùng bất kiến tạo” theo triết ký quy hoạch của Pineau

Tuy đồ án quy hoạch của Pineau cũng không được chấp thuận, nhưng một số ý tưởng của kiến trúc sư này đã được lưu ý và thực hiện sau này, đặc biệt là vấn đề cảnh quan đã được gìn giữ với những khoáng địa rộng lớn.

Từ Đồi Cù nhìn qua Giáo hoàng Học viện Thánh Pio X. Ảnh: Nguyễn Bá Mậu

Các đồ án tiếp theo của Mondet (1940) và Lagisquet (1943) đều tuân thủ theo triết lý quy hoạch của Pineau, đó là tính toán để thiết lập khoảng trống (espaces libre) cho cảnh quan và khu vực bất kiến tạo (zone non ædificandi), dựa trên cơ sở khoa học về môi trường sinh thái cho đến nguyên tắc thẩm mỹ, tạo dựng cảnh quan đô thị.

Du khách ở Đồi Cù đầu thập niên 1990, trước khi bị rào sân golf

Thời gian về sau, dù dân số tăng lên, đồ án quy hoạch có thay đổi, những việc chỉnh trang mở rộng Đà Lạt luôn có sự bảo tồn những khoảng trống hài hòa, tầm nhìn khoáng đạt qua việc mở rộng vùng bất kiến tạo.

Ý nghĩa của “khu vực bất kiến tạo” là tạo ra một nơi khoảng trống cảnh quan, để người dân và du khách có thể phóng được tầm mắt từ trung tâm Đà Lạt nhìn về phía núi Lang Bian, làm hậu cảnh cho một khoảng không gian phóng khoáng của Hồ Lớn (Hồ Xuân Hương) và những ngọn đồi nhấp nhô.

Theo bài viết của tác giả Nguyễn Vĩnh Nguyên đăng trên báo Thanh Niên (link), đồ án của Lagisquet năm 1943 được thực thi và có tới 12 vùng bất kiến tạo và khoảng trống. Trong đó, khu vực bao gồm sân golf và công viên bên cạnh (nay là Ðồi Cù) là vùng hội tụ hai đặc tính quan trọng là khoảng trống và khu vực bất kiến tạo đã nói bên trên.

Đồi Cù gồm 3 ngọn đồi nằm ở trung tâm thành phố Ðà Lạt, cạnh hồ Xuân Hương. Những quả đồi tròn trịa, mấp mô, tiếp nối nhau, lác đác những cụm thông. Theo đồ án xây dựng thành phố của kiến trúc sư người Pháp Lagisquet thì Ðồi Cù là khu vực bất khả xâm phạm nhằm tạo ra một tầm nhìn thoáng đãng cho Ðà Lạt. Ảnh: Nguyễn Bá Mậu

Đồi Cù chính là vùng khoảng trống và bất kiến tạo phía bắc hồ Xuân Hương (Grand Lac), gồm hai phần chức năng: một Jardin Public (công viên) giáp với hồ, và Câu lạc bộ Golf Ðà Lạt (Golf Club de Dalat, thành lập năm 1933).

Chức năng hai vùng phân lập công, tư (nhưng không có lằn ranh rõ ràng trên thực địa) đó vẫn được duy trì, cùng tồn tại cho đến năm 1975.

Phần đất không gian công viên (tài sản công) nằm bên cạnh sân golf vẫn được người dân và du khách sử dụng, du ngoạn tự do cho đến đầu thập niên 1990.

Giai đoạn 1955-1975, ngay trong thời chiến tranh khốc liệt, những nguyên tắc nền tảng cho một thành phố có khoảng không, công viên không cho phép xây dựng nhân tạo nối liền với hồ nước để tạo nên cảnh sắc đặc thù luôn được nhất quán trong tầm nhìn của nhà chức trách.

Du khách trên Đồi Cù xưa

Cho đến tháng 4 năm 1992, hai vùng tài sản công và tư, chung và riêng ở Ðồi Cù có tổng diện tích 71,5 ha bị “gộp” lại, kéo rào chắn biến thành một sân golf lớn. Người dân và du khách mất đi một công viên công cộng (Jardin Public) để dạo chơi, tận hưởng.

Ðà Lạt bị truất hữu một không gian thư nhàn công cộng kể từ đó cho tới nay.

Hồ Cẩm Lệ bên trong Đồi Cù ngày nay

Nhắc đến Đồi Cù, không thể không nhắc đến Hồ Cẩm Lệ nằm chính giữa 3 ngọn đồi rất thơ mộng. Ngày xưa những đôi tình nhân Đà Lạt thường đi bộ lên sườn đồi, ngồi tựa lưng vào những gốc thông và ngắm ánh nắng chiều trải dài trên hồ Cẩm Lệ. Hồ này ngày mọc đầy cỏ dại, lau sậy, nằm giữa 3 ngọn đồi nhỏ thoai thoải của Đồi Cù được đặt tên hết sức lãng mạn là Gặp Gỡ, Hò Hẹn, và Ái Ân.

Ngồi ở gốc cây thông này của Đồi Cù có thể vừa nhìn xuống hồ Xuân Hương, vừa nhìn xuống hồ Cẩm Lệ
Hồ Tổng Lệ (bên trong Đồi Cù) và Hồ Xuân Hương năm 1968. Ngày nay Hồ Tổng Lệ đã không còn

Bên cạnh Đồi Cù còn có 2 hồ nhỏ hơn nằm ngay sát Hồ Xuân Hương, chỉ cách một mặt đường, đó là hồ Đội Có và hồ Tổng Lệ, được người Pháp đào với mục đích để hứng nước mưa từ trên Đồi Cù và các nơi vùng cao hơn xuống đây, tránh không cho nước mưa kéo theo chất thải từ thành phố xuống hồ Xuân Hương. Hai hồ này được lọc nước để tưới trở lại cây cỏ, gọi là nước tái sinh. Hai hồ Đội Có và Tổng Lệ thông nước với hồ Xuân Hương qua ống nước ngầm có màn lọc.

Vị trí Hồ Đội Có và Hồ Tổng Lệ ở sát bên Hồ Xuân Hương. Chính giữa hình là nhà Thủy Tạ
Góc trên bên trái là Đồi Cù, Hồ Tổng Lệ nằm dưới Đồi Cù, cách Hồ Xuân Hương chỉ một lòng đường

Ngày nay hồ Tổng Lệ đã bị lấp, còn hồ Đội Có vẫn còn nhưng thường xuyên bị ô nhiễm vì nằm ngay khu dân cư đông đúc.

chuyenxua.net biên soạn

Xem thêm

Comments

Ghi ý kiến của bạn:

Please enter your comment!
Please enter your name here

Xem thêm

Tìm hiểu về nhân vật Từ Linh trong bút danh “Đoàn Chuẩn – Từ Linh”

Tɾᴏnɡ hầᴜ hết ᴄáᴄ sánɡ táᴄ ᴄủa mình, nhạᴄ sĩ Đᴏàn Chᴜẩn thườnɡ ký bút danh Đᴏàn Chᴜẩn - Từ Linh. Thậm ᴄhí là tờ nhạᴄ ᴄủa bài hát nổi tiếnɡ Tình Nɡhệ Sĩ, Thᴜ Qᴜyến Rũ ᴄhỉ để tên táᴄ ɡiả là Từ Linh mà khônɡ ɡhi tên...

Những công trình nổi tiếng Sài Gòn xưa – Kỳ 3: Dinh Gia Long và những biến cố trong 130 năm lịch sử

Trong lịch sử hơn 130 năm tồn tại, Dinh Gia Long đã rất nhiều lần đổi chủ, được sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau. Ban đầu nó được xây dựng để làm bảo tàng trưng bày sản phẩm của người bản xứ, nhưng khi chưa được sử...

Những số phận bi đát của hậu duệ vua Thành Thái: Hoàng tử bơm xe, hoàng thân chạy xe ôm và qua đời trong...

Thành Thái là vị vua thứ 10 của triều đình nhà Nguyễn, do tinh thần dân tộc nên bị Pháp ép thoái vị và đưa đi Châu Phi ở trong 31 năm ròng rã. Năm 1947, cựu hoàng trở về quê hương, nhưng gia đình bị phân tán, các...

Câu chuyện về ca khúc “Còn Thương Rau Đắng Mọc Sau Hè” (nhạc sĩ Bắc Sơn) – Nỗi lòng của người Việt ly hương

Thập niên 1980, hàng triệu người Việt xa xứ đã từng cảm thấy nghẹn ngào xúc động khi nghe được ca sĩ Hương Lan hát ca khúc Còn Thương Rau Đắng Mọc Sau Hè. Bài hát nói lên nỗi lòng người ly hương khi đã cất bước rời xa...

Phong cảnh Đà Lạt xưa tuyệt đẹp qua bộ sưu tập ảnh nghệ thuật

Mời các các bạn xem lại bộ sưu tập ảnh nghệ thuật tuyệt đẹp của Đà Lạt xưa của nhiếp ảnh gia Nguyễn Bá Mậu, chụp từ năm 1950 đến năm 1978. Hình ảnh do những người con của cố nhiếp ảnh gia Nguyễn Bá Mậu đăng tải trên...

Câu chuyện về những tỷ phú Sài Gòn xưa – Kỳ 5: Từ người thợ vá xe đạp trở thành chủ rạp Hưng Đạo...

Thời xưa, nếu đi ngang qua đại lộ Trần Hưng Đạo ở góc đường Nguyễn Cư Trinh, ai cũng dễ dàng nhìn thấy một rạp hát bề thế, mang tên là Hưng Đạo. Trong rất nhiều hình ảnh xưa còn lại, chúng ta dễ dàng nhìn thấy rạp hát...

Như Quỳnh và hành trình trở thành ngôi sao âm nhạc ở hải ngoại qua bộ sưu tập ảnh xưa và nay

Nhạc sĩ Trúc Hồ từng nhận xét rằng Như Quỳnh là ca sĩ mà phải nửa thế kỷ mới xuất hiện một lần. Cô không chỉ có giọng hát đẹp, mà dáng vóc cũng đẹp xuất sắc, lại giỏi về múa, ăn ảnh, bắt camera, trình diễn rất tự...

Hình ảnh xưa và nay của những nữ diễn viên nổi tiếng thập niên 1990 – Kỳ 3: Thu Hà, Giáng My

Trong số các nữ diễn viên, người mẫu nổi tiếng và được yêu thích nhất thời gian đầu thập niên 1990, nếu như ở miền Nam có Việt Trinh và Diễm Hương, thì ở Hà Nội cũng có 2 gương mặt quen thuộc, đó là Thu Hà và Giáng...

Những hình ảnh đẹp nhất của làng quê miền Nam ngày xưa

Tɾᴏnɡ dònɡ nhạᴄ νànɡ miền Nam ᴄó ɾất nhiềᴜ ᴄa khúᴄ νiết νề qᴜê hươnɡ tươi đẹρ νà êm đềm. Ở đó lᴜôn ɡợi lên một nét thanh bình mᴜôn thᴜở, dù νẫn ᴄòn ɾất nɡhèᴏ sᴏ νới thành đô hᴏa lệ, nhưnɡ ai ᴄũnɡ mᴏnɡ sẽ ᴄó nɡày...

Ký ức về xe đò ngày xưa – Nguồn gốc tên gọi “xe đò”, “lơ xe”

Trong ký ức của nhiều người, đặc biệt là dân quê, thì hình ảnh của xе đò gợi lại những hoài niệm không thể nào quên. Người dân quê thời xưa, trừ số rất ít sở hữu "xе con", còn lại đa số đều là di chuyển xе bằng...