Đường Nguyễn Huệ ở Sài Gòn là một trong những con đường lớn đầu tiên của thành phố Sài Gòn. Hơn 100 năm qua, đây luôn là con đường sầm uất nhất của thành đô, kể từ khi được người Pháp mở thành đại lộ mang tên Charner vào năm 1887.
Khởi thủy của con đường này vốn là một con kinh dẫn nước từ sông Sài Gòn vào thành Gia Định được chúa Nguyễn Ánh xây dựng từ năm 1790, mang tên là Kinh Lớn (Kênh Lớn).
Thời Pháp thuộc, người Pháp cũng gọi Kinh Lớn với tên tương tự trong tiếng Pháp là Grand. Sau đó, Kinh Lớn được đổi tên thành kênh Charner, theo tên đô đốc Charner – người ban hành quy định giới hạn địa phận thành phố này. Hai đường xe chạy hai bên bờ kinh mang tên Rigault de Genouilly và Charner.
Sau đó Kinh Lớn bị lấp hoàn toàn để kênh Charner chính thức thành đại lộ Charner. Năm 1955, đại lộ này đổi tên thành Nguyễn Huệ cho đến nay.
Đầu đường Charner/Nguyễn Huệ là một trong những công trình tiêu biểu và nổi tiếng nhất Sài Gòn: Dinh Xã Tây, sau này là Toà Đô Chánh, là một trong những công trình có tuổi đời trên 100 năm vẫn còn lại ở Sài Gòn.
Dinh Xã Tây được khởi công xây dựng năm 1899, sau thời gian dài đến 30 năm kể từ lúc bắt đầu đưa ra thảo luận. Trong quá trình xây dựng, lại có nhiều sự cố xảy ra, nên phải mất 10 năm mới hoàn thành.
Thiết kế của tòa nhà này được mô phỏng theo kiểu những lầu chuông ở miền Bắc nước Pháp. Có thể thấy trước tòa nhà ghi chữ Hotel de Ville, dịch sang tiếng Anh có nghĩa là City Hall, trong tiếng Việt gọi là Tòa Thị Chính.
Dinh Xã Tây thời Pháp là nơi làm việc của một Hội đồng thị xã, điều hành cả vùng Sài Gòn – Gia Định – Chợ Lớn. Sau năm 1955, nơi này được gọi là Tòa Đô Chánh, là nơi làm việc và hội họp của chính quyền thủ đô. Sau năm 1975 cho đến nay, Tòa Đô Chánh trở thành trụ ở của UBND Thành Phố.
–
Đằng trước Tòa Đô Chánh từng có một công viên, gọi là công viên Đống Đa. Hiện nay công viên này trở thành một phần của phố đi bộ Nguyễn Huệ.
Cách Tòa Đô Chánh chỉ vài mươi mét là ngã 4, bùng binh đầu tiên và lớn nhất của Sài Gòn, là giao lộ của 2 đại lộ sầm uất Nguyễn Huệ – Lê Lợi (tên cũ là Bonard). Theo học giả Vương Hồng Sển, kể từ thập niên 1920, cứ mỗi chiều thứ Bảy, tại bệ này có mấy chú lính san đá thổi kèn, trỗi nhạc Tây cho người dân thưởng thức.
–
Bùng binh Nguyễn Huệ – Lê Lợi nhìn về phía đầu đường Lê Lợi, nơi có Opera House. Bên trái hình này là thương xá Eden (hình cũ), nay là Union Square (hình mới).
–
REX Hotel nằm ngay góc bùng binh, ảnh thập niên 1960 và ảnh năm 2021.
–
Thương xá TAX nổi tiếng, với 3 hình ảnh được chụp vào 3 thời kỳ: Đầu thế kỷ 20, thời thập niên 1960, và hiện nay đã không còn.
–
Đại lộ Nguyễn Huệ thập niên 1960 và năm 2021, hình ảnh cách nhau hơn nửa thế kỷ. Bên trái của hình ngày xưa là Thương Xá TAX, ngày nay đã bị đập bỏ để xây cao ốc mới. Bên phải là trung tâm thương mại EDEN cũng đã không còn, thay thế là Union Square.
–
Đi tới một đoạn nữa về phía bờ sông, chỉ cách bồn binh Bồn Kèn vài chục mét là ngã 3 Nguyễn Huệ – Nguyễn Thiếp. Đường Nguyễn Thiếp có thể xem là con đường ngắn nhất ở khu trung tâm Sài Gòn, kéo dài chỉ vài chục mét nối 2 con đường phồn hoa nhất Sài Gòn là Nguyễn Huệ – Tự Do. Sau 1975, tên đường này bị đổi thành đường Nguyễn Thiệp (là tên bị ghi sai, vì trong lịch sử không có ai tên Nguyễn Thiệp)
–
Qua những tấm hình được chụp cách nhau gần 60 năm này, có thể thấy 2 tòa nhà nằm ngay góc ngã 3 vẫn còn, dù không như xưa nhưng vẫn có thể dễ dàng nhận ra.
–
Đi tới thêm một chút nữa là một tòa nhà nổi tiếng được xây từ cuối thế kỷ 19, đó là Tòa Hòa Giải, thời Pháp mang tên là Justice de Paix. Đến nay Tòa Hòa Giải đã không còn, từ khu đất đó mọc lên tòa cao ốc từ năm 1995 mang tên Sunwah.
Trước khi Tòa Hòa Giải này được xây dựng, khu đất này từng là nơi xây dựng nhà thờ đầu tiên của Sài Gòn, xây bằng gỗ từ năm 1863. Đến 20 năm sau đó, một nhà thờ lớn và kiên cố hơn (chính là Nhà Thờ Đức Bà hiện nay) được xây dựng thì khu đất này mọc lên tòa nhà tồn tại đến hơn 100 năm sau đó (Tòa Hòa Giải), trước khi bị phá bỏ để xây cao ốc Sunwah từ năm 1995.
–
Hai bên tòa hòa giải là 2 con đường mang tên Huỳnh Thúc Kháng và Tôn Thất Thiệp. Trong hình bên trên là ngã 3 Huỳnh Thúc Kháng – Nguyễn Huệ, hình ảnh xưa và nay. Trong hình cũ, có thể thấy bên phải hình có tường rào của Tòa Hòa Giải. Trong hình mới có thể nhìn thấy 1 phần của tòa nhà Sunwah. Dãy nhà bên trái vẫn giữ được phần nào kiến trúc xưa.
–
Đối diện bên kia Tòa Hòa Giải là ngã 3 đường Nguyễn Huệ – Nguyễn Văn Thinh. Sau năm 1975, đường Nguyễn Văn Thinh bị đổi tên thành Mạc Thị Bưởi. Khu nhà ngay góc ngã 3 ngày nay là cửa hàng Hoàng Phúc, bên cạnh đó là chung cư 42 Nguyễn Huệ, ngày nay vẫn còn và trở thành một khu hàng quán độc đáo thu hút giới trẻ đến “check in”.
–
Cũng ngay góc ngã 3 Nguyễn Huệ – Nguyễn Văn Thinh (Mạc Thị Bưởi), góc bên kia là khách sạn Palace Hotel, ngày nay vẫn còn. Tòa nhà Palace Hotel này cao 15 tầng, từng là tòa nhà cao nhất Sài Gòn.
–
Từ phía bờ sông nhìn ngược lại phía Tòa Đô Chánh. Tòa nhà gần nhất trong hình cũ là Imexco được xây từ năm 1974, cao 12 tầng và 1 tầng hầm, ở số 8 Nguyễn Huệ, là tòa nhà cao nhất khi nó được xây dựng. Vị trí này ngay nay là tòa nhà VTP. Phía xa xa có thể thấy Palace Hotel.
–
Tiếp tục đi về phía bờ sông Sài Gòn thì sẽ đến ngã 4 Nguyễn Huệ – Ngô Đức Kế.
Từ đường ngã 4 đường Ngô Đức Kế – Nguyễn Huệ nhìn về phía bờ sông.
–
Từ Từ đường ngã 4 đường Ngô Đức Kế – Nguyễn Huệ nhìn về Tòa Đô Chánh.
–
Sát bên cạnh đường Ngô Đức Kế là Tổng Nha Ngân Khố năm trên nền Chợ Cũ. Thời pháp, tòa nhà này là Kho bạc Sài Gòn, sau 1955 là Tổng Nha Ngân Khố Sài Gòn, ngày nay là Kho Bạc Nhà Nước.
Tòa nhà này được xây dựng ngay trên nền chợ Cũ trên đường Kinh Lớn (tức đường Nguyễn Huệ thời thế kỷ 19. Sau đó con đường này đổi tên thành Charner, đồng thời chợ cũng bị dẹp sau khi chợ Bến Thành ra đời vào năm 1012. Ngày nay tòa nhà này nằm trên đường Nguyễn Huệ, đoạn giữa Ngô Đức Kế và Hải Triều, ngay sau lưng tòa Bitexco.
Thực hiện: chuyenxua.net