Ca khúc Em Đến Thăm Anh Đêm 30 (còn có tên khác ít người biết hơn là Kỷ Niệm Rời Một Người Yêu) được nhạc sĩ Vũ Thành An phổ nhạc từ bài thơ của người bạn, người anh thân thiết là nhà thơ – nhà văn – nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn. Đằng sau câu chuyện thơ nhạc là chuyện tình thi vị của nhạc sĩ Vũ Thành An và một đàn chị khoá trên xinh đẹp được chính nhạc sĩ kể lại. Một điều đặc biệt là không chỉ có 1 bài, mà bóng hồng này là khởi nguồn cho 3 bài hát nổi tiếng đầu tiên trong sự nghiệp sáng tác rất thành công của nhạc sĩ Vũ Thành An, ngoài Em Đến Thăm Anh Đêm 30 còn có Tình Khúc Thứ Nhất và Bài Không Tên Cuối Cùng.
Trong cuốn sách “tự bạch” Chuyện Tình Không Tên, tác giả của những ca khúc này kể lại:
“….Anh bị Em cuốn hút ngay từ buổi đầu tiên Em đến làm xướng ngôn viên cho chương tình này. Dáng vẻ xinh xắn và giỏi giang của Em đã làm lu mờ hình ảnh tất cả các cô gái khác đang có trong anh hồi đó…
Rồi một lần, trên chiếc áo dài đằm thắm, Em đeo chiếc pin cài áo hình chiếc lá bằng bạc anh tặng nhân dịp sinh nhật Em. Em vui vẻ đeo món quà tặng đơn sơ đó! Chắc có lẽ Em đã đón nhận mối chân tình của anh…
Không biết bây giờ Em có còn giữ chiếc pin cài áo hình chiếc lá không? Nhưng em biết không, hình ảnh của nó trên ngực áo Em vẫn tồn tại trong tâm khảm anh suốt từ đó đến nay!
Sau khi anh và anh Toàn hoàn tất bài Tình Khúc Thứ Nhất thì tình cờ anh đọc được bài thơ Em Đến Thăm Anh Đêm 30 trong tập thơ của anh Toàn. Khi đọc tới câu Xin chiếc lá vàng làm bằng chứng yêu em, anh lập tức nhớ ngay đến Em. Hình tượng chiếc lá của chiếc pin cài áo đó chính là bằng chứng tình yêu của anh đối với Em. Và anh quyết định phổ nhạc bài thơ của anh Toàn.”
Từ cơ duyên đó, những lời hát mềm lơi, trữ tình, bay bổng và cũng sâu lắng khôn cùng của nhạc phẩm Em Đến Thăm Anh Đêm 30 đã đi vào âm nhạc Việt Nam suốt mấy chục năm qua:
Em đến thăm anh đêm ba mươi
Còn đêm nào vui bằng đêm ba mươi
Click để nghe Khánh Ly hát Em Đến Thăm Anh Đêm 30 thu âm trước 1975
Với người Việt nói chung, đêm 30 luôn là một thời khắc quan trọng, thiêng liêng. Khí thiêng đất trời hội tụ, muôn hoa đua nở, nhà nhà sum vầy, hội tụ, người người rạng rỡ, hân hoan đón chờ thời khắc chuyển giao năm mới. Trong thời khắc đó, có một câu chuyện tình thầm lặng nảy nở thăng hoa: “em đến thăm anh đêm ba mươi”.
Câu hát cất lên giản dị, nhẹ nhàng mà đầy trân trọng, nâng niu và cả tri ân vì em đã đến. Hình ảnh cô gái tìm đến thăm vào đêm 30 khắc ghi vào tâm khảm chàng trai một niềm vui khôn tả, là ký ức ngọt ngào không thể quên, vậy nên chắc chắn chẳng “còn đêm nào vui bằng đêm ba mươi” năm ấy. Và trong giây phút thăng hoa vì hạnh phúc đó, chàng trai cũng chủ động hồi đáp bằng một lời tỏ tình thật dễ thương:
Anh nói với người phu quét đường
Xin chiếc lá vàng làm bằng chứng yêu em
Trong đêm 30 thanh vắng, chẳng còn ai ngoài người phu quét đường, đôi trai gái tay không đến với nhau, chỉ với một tình yêu thuần khiết, trong veo và vật định tình cũng chẳng cầu kỳ, quý giá, chỉ là chiếc lá vàng vô danh trên lối.
Tay em lạnh để cho tình mình ấm
Môi em mềm cho giấc ngủ em thơm
Sao giao thừa xanh trong đôi mắt ngoan
Trời sắp Tết hay lòng mình đang Tết
Khung cảnh, đất trời dường như cũng hô ủng cho cuộc tình non tơ vừa chớm nở, kéo hai người tình xích lại gần nhau, hoà quyện vào nhau, cùng thăng hoa trong tình yêu. Cái nắm tay, đôi môi hôn tình tự của cặp đôi được trời đêm 30 che giấu trở nên trọn vẹn, đong đầy. Bức tranh tình yêu thơ mộng đó, hẳn những người yêu nhau nếu đã từng trải qua, ít nhất một lần được mong quay trở lại.
Niềm hạnh phúc đong đầy của chàng trai đã biến thành niềm hy vọng lấp lánh trong câu hỏi: “Sao giao thừa xanh trong đôi mắt ngoan?” Chỉ một chữ “xanh” mà ý nghĩa câu hát sáng bừng. Niềm vui xuân mới, Tết mới hoà quyện ngọt ngào cùng niềm hạnh phúc của tình yêu đôi lứa và câu hỏi tiếp theo “Trời sắp Tết hay lòng mình đang Tết? như một lời khẳng định cho niềm hạnh phúc đó.
Nhạc sĩ Vũ Thành An tâm sự, sau khi phổ xong hai khổ thơ đầu tiên thì mạch nhạc tuôn trào tự nhiên trong ông, ông hoàn thành bài nhạc rồi đưa lại cho nhà thơ Nguyễn Đình Toàn hoàn thiện phần lời nhạc, như lời ông tâm sự trong cuốn Chuyện Tình Không Tên: “Khi phổ nhạc đến đây, cảm xúc của anh càng mãnh liệt hơn và anh cứ để dòng nhạc tuôn trào một cách tự nhiên. Cứ thế từng câu nhạc, từng câu nhạc vang lên! Anh chỉ kịp ghi lại và để anh Toàn dệt thêm lời cho đoạn nhạc. Nhờ vậy bài hát Em Đến Thăm Anh Đêm 30 mới được trọn vẹn.”
Click để nghe bài hát qua chính giọng hát của tác giả, thu âm trước 1975
Cũng theo lời của nhạc sĩ Vũ Thành An, khi hoàn thành nhạc phẩm Em Đến Thăm Anh Đêm 30, cuộc tình của ông và người đẹp “pin cài áo hình chiếc lá” vẫn còn đang rất thắm thiết, nồng đượm. Tuy nhiên, trong lời thơ, điệu nhạc đã thấp thoáng những dự cảm buồn cho cuộc tình tan vỡ của ông sau này:
Tháng ngày đã trôi qua
Tình đã phôi pha, người khuất xa
Chỉ còn chút hương xưa
Rồi cũng phong ba rụng cùng mùa
Dòng sông đêm hồn đen sâu thao thức
Ngàn vì sao mọc hay lệ khóc nhau
Đá buồn chết theo sau ngày vực sâu
Rớt hoài xuống hư không cuộc tình đau
Từng lời hát thả xuống, nặng dần nặng dần, rớt rơi thành những giọt lệ sầu bi không dừng nghỉ, kéo dài mãi cuộc tình đau theo cùng đời người. Và rồi cứ mỗi đêm 30, trong dòng sông đêm đen như mực lại thấp thoáng một “hồn đen sâu thao thức” khóc mãi cho cuộc tình đã mất.
Click để nghe Nguyên Khang hát Em Đến Thăm Anh Đêm 30
Trước Em Đến Thăm Anh Đêm 30, nhạc sĩ Vũ Thành An đã sáng tác một ca khúc rất nổi tiếng cho cô người yêu này, cũng là ca khúc đầu tay, đó chính là Tình Khúc Thứ Nhất: “Tình vui theo gió mây trôi…”, nên sau này, ông đã gọi đây là “tình khúc thứ nhất” của mình.
Nhưng ngăn cách về tuổi tác vì nhạc sĩ Vũ Thành An nhỏ hơn 2 tuổi, ngăn cách về cả hoàn cảnh, vì cô gái con nhà phú quý, tương lai quá xa vời, chuyện tình dần đi vào ngõ hẹp. Rồi chuyện gì đến cũng đến, gia đình ngăn cấm không cho “tình khúc thứ nhất” liên lạc với người yêu nữa. Ban đầu cô nhất quyết chống lại, những giọt nước mắt đã rơi trên những lá thư tình dài để cho biết đó là tình yêu dù tuyệt vọng nhưng rất sâu đậm. Nhưng rồi cuối cùng họ đành buông xuôi, đầu hàng nghịch cảnh. Nhạc sĩ kể lại:
“Anh đã thảng thốt cất tiếng kêu than khi Em đột ngột chấm dứt liên lạc. Nhiều lần Em đã hẹn rồi không đến. Biết bao lần em đã hứa, hứa cho nhiều rồi lại quên. Anh dường như đoán biết được những gì đang xảy ra. Trong thời gian chúng ta yêu nhau, nhiều buổi tối anh gọi điện thoại tới nhà Em hàng giờ để nói chuyện, cho nên sau một thời gian Em lánh mặt, một buổi tối kia anh đã gọi và lần này Em lại nói một câu tiếng Pháp: Une fois pour toutes (một lần cho tất cả). Có nghĩa cuộc nói chuyện đó sẽ là lần cuối giữa hai đứa. Anh đã nghẹn lời và không thể nói được một lời gì nữa.”
Sau khi chấm dứt cuộc tình tha thiết đó, nhạc sĩ Vũ Thành An sáng tác Bài Không Tên Cuối Cùng cho cô gái “tình khúc thứ nhất” đó, mở đầu cho loạt bài hát không tên đã làm nên tên tuổi của ông:
Xa nhau rồi, thiên đường thôi lỡ
Cho thần tiên chắp cánh, xót đau người tình si
Trước khi sáng tác Bài Không Tên Cuối Cùng và Em Đến Thăm Anh Đêm 30, nhạc sĩ Vũ Thành An chỉ có duy nhất 1 ca khúc nổi tiếng, đó là Tình Khúc Thứ Nhất. Ông viết trong hồi ký:
“Khi ta mới quen nhau, em đã nhiều lần nói anh hãy viết một ca khúc để kỷ niệm mối tình của chúng mình. Thế nhưng anh cứ lần lữa hoài không viết. Một hôm em đã phải nhỏ những giọt nước mắt mà nói: “anh không yêu em sao mà không chịu viết?”. Và một buổi chều mùa xuân 1965, trên chuyến xe từ Vũng Tàu về Saigon, một dòng âm thanh vang lên trong đầu và anh đã viết xuống: Bài ca anh hứa cho em bấy lâu nay vẫn còn dang dở…
Anh đưa bài hát cho anh Nguyễn Đình Toàn xem, lúc ấy tụi anh cùng làm việc chung với nhau tại Đài phát thanh Saigon. Anh Toàn nói để anh ấy viết lời cho bài hát anh muốn dành tặng em. Thế là “Tình Khúc Thứ Nhất” lời Nguyễn Đình Toàn – nhạc Vũ Thành An ra đời.
“Tình vui theo gió mây trôi
Ý sầu mưa xuống đời
Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi
Mấy tuổi xa người”
[…]
Tình Khúc Thứ Nhất là bài hát được ra đời trong lúc trái tim của chàng nhạc sĩ Vũ Thành An đang say nồng với cuộc tình vui và êm đềm như áng mây trôi. Thế rồi đến một ngày “thần tiên gãy cánh đêm xuân. Bước lạc sa xuống trần. Thành tình nhân đứng giữa trời không. Khóc mộng thiên đường”.
Đoạn cuối của bài hát là:
Ngày về quê xa lắc lê thê
Trót nghe theo lời u mê
Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
Nhưng còn dăm phút vui trần thế…
“Tình yêu nuôi cánh bay đi” là hình ảnh của một ngày tình yêu mọc cánh thiên thần và thoát xác bay về lại cõi thiên đường xa xăm, rời khỏi tình nhân, thoát xa những lời u mê và chỉ để lại vài dư hương ngày cũ – những dăm phút vui nơi trần thế.
Đó là ngày mà cuộc tình đột ngột tan vỡ để lại một vết thương lớn cho chàng nhạc sĩ trẻ Vũ Thành An. Ông viết trong hồi ký:
“Em yêu dấu,
Em bỏ đi làm anh hụt hẫng, nhất là không còn biết tin vào ai nữa. Anh đã tin những lời em hứa, thế rồi em bỏ đi. Anh trở thành kẻ mất đức tin không còn biết bấu víu vào đâu. Đức tin là quan trọng nhất của một đời người. Chính đức tin sẽ cho ta hy vọng, có thể giúp ta chịu đựng được những điều phi thường và vượt lên khỏi sự bình thường. Mất đức tin ta sẽ rơi xuống hố thẳm của tuyệt vọng.
…Bây giờ, sau 50 năm hồi tưởng lại, anh vẫn thấy tình yêu anh dành cho em là có thật. Tình yêu đó đã theo anh trên mọi nẻo đường. Tình yêu ấy đã cho anh bay vút lên trời cao và rớt chúi xuống vực sâu. Một lần tình cờ anh được gặp lại em trong chuyến đi sang Paris cùng với Du Tử Lê và Từ Công Phụng năm 1998, tim anh như vỡ trong lồng ngực. Đó có phải là bằng chứng của mối chân tình?”
Nhạc sĩ Vũ Thành An kể lại, Bài Không Tên Cuối Cùng được ông sáng tác liền một mạch trên đoạn đường chưa đầy một cây số từ trường Luật về nhà. Ông nhớ lại: “Anh đã thảng thốt cất tiếng kêu than khi em đột ngột chấm dứt liên lạc”.
Nhớ em nhiều nhưng chẳng nói
Nói ra nhiều cũng vậy thôi
Ôi đớn đau đã nhiều rồi
Một lời thêm càng buồn thêm, còn hứa gì?
Đó là sự chới với, suy sụp của một người đang trên đỉnh cao hạnh phúc bất ngờ bị sụp xuống hố sâu đau khổ. Nỗi nhớ người yêu vầy vò trái tim đau thương, nhưng không thể nói ra, không thể giải toả, không thể trút cho vơi sầu, đành ôm tất cả đau đớn vào lòng, cuộn thành một khối u sầu mà gặm nhấm.
Click để nghe Anh Khoa hát Bài Không Tên Cuối Cùng trước 1975
Biết bao lần em đã hứa
Hứa cho nhiều rồi lại quên
Anh biết tin ai bây giờ?
Ngày còn đây người còn đây, cuộc sống nào chờ?
Trong tâm trạng sụp đổ vì tình yêu tan vỡ, những lời yêu đương thề nguyện, hứa hẹn khi xưa bỗng trở thành những nhát dao sắc lẹm cứa vào tim. Tình yêu của em, lời yêu của em, lời hẹn ước của em, anh đã coi như một đức tin trong đời sống để neo giữ tình yêu của mình nhưng tất cả đều đã sụp đổ, em bỏ đi, đột ngột đặt dấu chấm hết cho cuộc tình hoa mộng. “Anh biết tin ai bây giờ?”, câu hỏi thốt ra nặng trĩu như một sự níu kéo, gắng gượng lột tả tình cảnh thê lương của kẻ bị phụ tình.
Bao câu hỏi cứ thế nối tiếp trút xuống như thác lũ dồn dập, dày vò trái tim sầu muộn của chàng nhạc sĩ:
Này em hỡi, con đường em đi đó
Con đường em theo đó sẽ đưa em sang đâu?
Mưa bên chồng có làm em khóc?
Có làm em nhớ những khi mình mặn nồng?
Này em hỡi con đường em đi đó
Con đường em theo đó đúng hay sao em?
Nhưng chẳng có câu trả lời nào hồi đáp, chỉ có khoảng trống của người rời đi để lại và một người tình si ngây dại chết lặng giữa hiện thực tàn khốc:
Xa nhau rồi, thiên đường thôi lỡ
Cho thần tiên chắp cánh xót đau người tình si
Không phải đây là lần đầu nhạc sĩ Vũ Thành An nhắc tới “thần tiên” và “thiên đường” ở trong nhạc. Ca khúc đầu tiên trong sự nghiệp của ông đã được công chúng yêu mến là Tình Khúc Thứ Nhất cũng viết cho mối tình này khi vẫn còn đang tha thiết. Lúc đó lời nhạc được nhà văn Nguyễn Đình Toàn đặt với những ca từ lóng lánh màu sắc thần thoại là: Thần tiên gãy cánh đêm xuân, bước lạc sa xuống trần…
Thần tiên đó chính là hiện thân của tình yêu, đã gãy cánh và sa xuống trần và kết nối cho tình duyên của đôi lứa. Nhưng khi cuộc tình đã mất, cũng có nghĩa là “thần tiên” đã chắp cánh bay xa, để lại nỗi xót đau cho người tình si.
Dù mang tâm trạng đau đớn, hoang hoải khôn nguôi nhưng chàng trai không hề oán thoán, thù hận người yêu mà trong từng câu từng chữ chỉ nồng đượm một tình yêu bao dung, chân thành, mong cho người mình yêu được ấm êm, hạnh phúc:
Suốt con đường ai dìu lối
Hãy yêu nhiều người em tôi
Xin gửi em một lời chào
Một lời thương một lời yêu lần cuối cùng
Tình cảm yêu thương, bao dung và trân trọng đó của nhạc sĩ Vũ Thành An dành cho người tình thật đáng ngưỡng mộ. Bởi đến tận 25 năm sau, khi đã đi qua một đoạn đời dài, ông vẫn nâng niu cuộc tình ấy và người con gái ấy như một bảo vật từng có trong đời. Ông viết:
“Em đã từng muốn anh ghi lại kỷ niệm cho cuộc tình chúng mình. Và anh đã viết nhưng chưa bao giờ nghĩ rằng “Bài Không Tên Cuối Cùng” anh đã viết ra trong sự thảng thốt khi em đột ngột bỏ anh đi, sau đó lại được phổ biến rộng như thế! Chắc chắn những lời ca đó đã gây ảnh hưởng đến em. Anh hoàn toàn không muốn như vậy.
25 năm sau, năm 1991, anh đã mừng là có dịp để viết lại những điều anh không nên viết. Anh vẫn mong một lần hỏi chuyện em:
Nhớ rất nhiều câu chuyện đó
Ngỡ như là ngày hôm qua
Ôi ước ao có một ngày
Gặp lại em hỏi chuyện em lần cuối cùng
Vẫn con đường, con đường cũ
Vẫn ngôi trường, ngôi trường xưa
Mưa vẫn bay như hôm nào
Người ở đâu mình ở đây bạc mái đầu
Này em hỡi con đường em đi đó, con đường em theo đó
Chắc qua bao lênh đênh
Bao gập ghềnh có làm héo hắt
Có dập tắt mất nét tươi nhuận nụ cười?
Này em hỡi con đường em đi đó,
Con đường em theo đó đúng đấy em ơi
Nếu chúng mình có thành đôi lứa
Chắc gì ta đã thoát ra đời khổ đau?
Nếu không còn được gặp nữa
Giữ cho trọn ân tình xưa
xin gửi em lời cầu nguyện
Được bình yên được bình yên về cuối đời…”
Đó là những lời hát trong ca khúc sau cuối được nhạc sĩ Vũ Thành An đặt tên là Bài Không Tên Cuối Cùng Tiếp Nối. Tiếp nối để kết thúc, để khép lại một mối tình đã trở thành dĩ vãng, để cởi ước cho nhau, để hoá giải và tha thứ. Và để trả lời cho câu hỏi mà 25 năm trước đó chàng nhạc sĩ trẻ đã dằn dỗi thốt lên:
“Này em hỡi con đường em đi đó
Con đường em theo đó đúng hay sao em?”
Nay, ông viết lại, bằng một câu trả lời thật dứt khoát và rõ ràng:
Này em hỡi con đường em đi đó,
Con đường em theo đó, đúng đấy em ơi
Nếu chúng mình có thành đôi lứa
Chắc gì ta đã thoát ra đời khổ đau?
Sau tất cả sóng gió cuộc đời, tình yêu dù vẫn âm ỉ đâu đó dưới đám tro tàn, đã trở nên bình lặng hơn, không còn cuồng si ngây dại như khi xưa nữa:
Xin gửi em một lời chào
Một lời thương một lời yêu lần cuối cùng
Lời yêu cũ đã được nhạc sĩ viết lại thành lời cầu nguyện bình yên:
Xin gửi em lời cầu nguyện
Được bình yên được bình yên về cuối đời
Bài: Niệm Quân
chuyenxua.net
