Trong cuộc đời ngắn ngủi chỉ 28 năm của nhạc sĩ Dzũng Chinh, ông để lại rất ít tác phẩm, nhưng đều là những ca khúc nổi tiếng và được khán giả yêu nhạc vàng biết đến, nổi tiếng nhất là ca khúc Những Đồi Hoa Sim, phổ từ thơ Hữu Loan.
Nhạc sĩ Dzũng Chinh tên thật là Nguyễn Bá Chính, sinh năm 1941 tại Nha Trang. Năm 1965, ông vào quân ngũ, theo học khoá Hạ sĩ quan trừ bị tại trường Hạ sĩ quan Đồng Đế – Nha Trang, sau đó là khóa Sĩ quan đặc biệt và tốt nghiệp với cấp bậc Chuẩn uý trừ bị. Giữa năm 1968, ông được thăng cấp Thiếu uý. Cuối tháng 2 năm 1969, ông qua đời trên trận địa, ở chân núi Chà Bang, Ninh Phước (nay thuộc tỉnh Ninh Thuận) ở tuổi 28.
Trong cuộc đời ngắn ngủi đó, dù sáng tác không nhiều, tuy nhiên chỉ với những ca khúc như Những Đồi Hoa Sim, Tha La Xóm Đạo, Lời Tạ Từ và Đêm Dài Chưa Muốn Sáng, tên tuổi nhạc sĩ Dzũng Chinh xứng đáng có một vị trí trang trọng trong dòng nhạc vàng.
Click để nghe Phương Dung hát Những Đồi Hoa Sim trước 1975
Cùng với tiếng hát Phương Dung vào những năm đầu thập niên 1960, bài hát Những Đồi Hoa Sim của nhạc sĩ Dzũng Chinh đã đạt tới được những kỷ lục vô tiền khoáng hậu. Không có thống kê chính thức về số lượng phát hành, nhưng nhiều người kể lại rằng dĩa nhựa có bài hát Những Đồi Hoa Sim với tiếng hát Phương Dung (1 dĩa có 4 bài) của hãng Asia Sóng Nhạc có thể xem là dĩa bán chạy nhất từ trước đến nay. Từ thành công của Những Đồi Hoa Sim, ngay sau đó có thêm nhiều ca khúc khác nhắc đến loài hoa sim tím được ra mắt.
Năm 1949, tại Thanh Hóa, từ nỗi đau đơn vô cùng vì mất đi người vợ yêu thương, nhà thơ Hữu Loan sáng tác một bài thơ mang tên Màu Tím Hoa Sim. Khi đó ông làm thơ là để cho riêng mình, cho nỗi đau không thể diễn tả bằng lời, và có lẽ là lúc đó ông cũng không thể ngờ được rằng tác phẩm của mình lại được yêu thích nhiều đến như vậy suốt hơn 70 năm qua.
Dù ở nơi mà bài thơ được sáng tác, bài thơ bị coi là thứ văn chương ủy mị, tác giả đã bị kết tội và bị kỷ luật, nhưng những vần thơ lay động lòng người đó vẫn được truyền đi rộng rãi trong công chúng bằng những bản chép tay, vào đến miền Nam, rồi sau đó được hàng loạt nhạc sĩ phổ nhạc, nổi tiếng nhất là nhạc sĩ Phạm Duy với bài hát Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà, và nhạc sĩ Dzũng Chinh với Những Đồi Hoa Sim.
Ngoài ra nhạc sĩ Duy Khánh và Song Ngọc cũng có phổ nhạc cho bài thơ này, cùng lấy tên bài hát trùng tên với bài thơ là Màu Tím Hoa Sim, nhưng ít được biết đến hơn. Nhạc sĩ Hồng Vân cũng dựa vào câu chuyện đồi sim của Hữu Loan để viết thành ca khúc Chuyện Người Con Gái Hái Sim. Ngoài ra, sau năm 1975 nhạc sĩ Anh Bằng đã phổ thành ca khúc mang tên Chuyện Hoa Sim cũng rất được yêu thích với giọng hát Như Quỳnh.
Đối với bài Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà, dù nhạc sĩ Phạm Duy đã bắt đầu phổ nhạc ngay từ thời điểm bài thơ vừa mới ra đời, nhưng phải đến năm 1971 thì bài hát mới được phát hành. Vì vậy có thể nói Những Đồi Hoa Sim của nhạc sĩ Dzũng Chinh là bài hát nhạc vàng đầu tiên nhắc đến hoa sim.
Những đồi hoa sim ôi những đồi hoa sim tím chiều hoang biền biệt.
Vào chuyện ngày xưa nàng yêu hoa sim tím khi còn tóc búi vai.
Mấy lúc xông pha ngoài trận tuyến.
Ai hẹn được ngày về rồi một chiều mây bay.
Từ nơi ᴄhᎥếп trường Đông Bắc đó,
lần ghé về thăm xóm hoàng hôn tắt sau đồi.
Những chiều hành quân ôi những chiều hành quân
tím chiều hoang biền biệt.
Một chiều rừng mưa được tin em gái mất chiếc thuyền như vỡ đôi.
…
Không như bài hát của nhạc sĩ Phạm Duy đã bám sát theo từng câu thơ của thi sĩ Hữu Loan để phổ nhạc, nhạc sĩ Dzũng Chinh chỉ mượn ý thơ, mượn hoa sim và chuyện tình bi thương có thật vào thời chiến để sáng tác ca khúc đã trở thành một trong những bài nhạc vàng tiêu biểu và nổi tiếng nhất.
Thập niên 1960 tại Sài Gòn là thời kỳ hoàng kim của thể loại dĩa nhựa với rất nhiều hãng dĩa nổi tiếng: Hãng Dĩa Việt Nam, Continental, Trường Sơn, Vô Tuyến, Sơn Ca, Dư Âm, Thiên Thai, và nổi tiếng nhất có lẽ là hãng Asia Sóng Nhạc của ông Nguyễn Tất Oanh, quy tụ và độc quyền các ca sĩ nổi tiếng nhất thời đó.
Riêng với hãng thu thanh Asia Sóng Nhạc, dĩa nhựa nổi tiếng nhất và bán chạy nhất của hãng này chính là dĩa hát có mã hiệu S.N. 739/2092, vì nhờ có bài hát Những Đồi Hoa Sim với phần trình bày của ca sĩ Phương Dung. 3 bài hát còn lại trong dĩa nhạc 45 vòng này là Tình Đêm Phố Cũ (Thanh Thúy ca), Đêm Nay Ai Đưa Em Về (Lệ Thanh ca) và Sang Ngang (Phương Dung ca).
Gần đây, trong một lần hát ở phòng trà WE ở Sài Gòn, ca sĩ Phương Dung có kể lại rằng thời đó, vì nhờ có Những Đồi Hoa Sim của Phương Dung mà dĩa hát này đã đạt được doanh số kỷ lục, nên ông Nguyễn Tất Oanh – chủ hãng dĩa Asia Sóng Nhạc – ngoài việc trả thù lao cố định thì đã thưởng thêm cho Phương Dung một chiếc xe hơi, nhưng cô đã từ chối vì còn nhỏ tuổi, chưa biết lái xe.
Click để nghe Phương Dung hát Những Đồi Hoa Sim trước 1975
Khi người viết bài này gặp cô Hồng, là con gái của ông Nguyễn Tất Oanh, cô cho biết đây là dĩa hát bán chạy nhất trong lịch sử của Sóng Nhạc. Là người trực tiếp tham gia quá trình sản xuất dĩa nhựa, cô Hồng nói rằng tất cả các máy ép dĩa của hãng phải cùng hoạt động hết công suất cả ngày lẫn đêm chỉ để in duy nhất 1 dĩa này. Điều đó có nghĩa là tạm ngưng tất cả các dĩa hát khác chỉ để tập trung cho dĩa hát có bài Những Đồi Hoa Sim.
Dĩa hát này được người nghe nhạc tìm mua nhiều đến nỗi các đại lý liên tục đến trụ sở Sóng Nhạc để yêu cầu số lượng lớn, lấy về được càng nhiều dĩa càng tốt. Vì không thể sản xuất kịp nhu cầu quá lớn đó nên ông chủ Sóng Nhạc phải “giấu” bớt để có thể chia đều cho các đại lý, bởi vì nếu chia số lượng không đồng đều thì sẽ bị phân bì.
Đó có lẽ là lần duy nhất mà hãng sản xuất dĩa phải giấu bớt đề không bán quá nhiều cho 1 đại lý. Điều này cho thấy độ hot của Những Đồi Hoa Sim thời điểm đó.
Đã hơn nửa thế kỷ kể từ lúc nhạc sĩ Dzũng Chinh không còn trên cõi thế, nhưng những tác phẩm của ông thì vẫn mãi, và sẽ sống mãi cùng thời gian.
Sau năm 1975, Những Đồi Hoa Sim luôn nằm trong danh sách bài hát bị cấm suốt 45 năm. Đến năm 2020, bài hát này bất ngờ được cấp phép hát chính thức ở trong nước. Nhưng dù bị cấm hay không thì Những Đồi Hoa Sim vẫn luôn luôn được yêu mến suốt gần 60 năm qua.
Có một điều có lẽ ít người để ý đến, đó là nhạc sĩ Dzũng Chinh đã qua đời cách đây trên 50 năm (1969), là đã quá thời hạn bảo hộ tác quyền nếu chiếu theo công ước Bern. Công ước có giá trị tầm quốc tế này quy định thời hạn bảo hộ bản quyền tác phẩm văn học – nghệ thuật sẽ là suốt cuộc đời của tác giả cộng với 50 năm sau khi tác giả qua đời. Điều đó có nghĩa là từ năm 2019 đến nay, những ca khúc bất hủ kể trên của nhạc sĩ Dzũng Chinh sẽ thuộc về tất cả mọi người, ai cũng có quyền hát, thu âm và thậm chí là kinh doanh mà không cần phải trả tiền tác quyền.
Bài: Đông Kha
chuyenxua.net