Người đầu tiên công bố phát minh về xe hơi chạy bằng động cơ xăng (động cơ Otto) là Karl Benz ở Đức năm 1885. Trong cùng thời điểm đó, nhiều kỹ sư người Đức khác cũng đã làm việc để chế tạo ra những chiếc xe hơi khác, nhưng ông Karl Benz mới là người đầu tiên sản xuất và thương mại hóa xe hơi.
Những năm đầu tiên của thế kỷ 20, xe hơi đã có mặt ở Việt Nam, nhưng rất đắt đỏ, cả Đông Dương chỉ có vài chiếc. Từ thập niên 1910, hãng Ford đã đi tiên phong trong ngành công nghệ xe hơi và làm cho xe rẻ hơn, đưa ngành xe hơi cất cánh trên toàn cầu từ thập niên 1920. Năm 1922, theo thống kê chính thức thì ở Nam Kỳ có tổng cộng 2230 chiếc, Bắc Kỳ có 1126 chiếc, Trung Kỳ có 308 chiếc.
Cuối thập niên 1929, xe hơi (xe con) ở Việt Nam tăng vọt với 8712 chiếc ở Nam Kỳ, 4129 ở Bắc Kỳ, 1392 ở Trung Kỳ, nếu tính tổng luôn cả xe tải, xe bus các các loại xe cơ giới khác thì tổng cộng ở Việt Nam có 20 ngàn chiếc.
Sang thập niên 1930, đại khủng hoảng kinh tế thế giới nổ ra, doanh số xe hơi thụt giảm, tổng số xe hơi ở Việt Nam không những không tăng lên mà còn giảm xuống.
Dù Hà Nội là thủ đô của Liên bang Đông Dương từ năm 1902, nhưng Sài Gòn mới là trung tâm tài chánh, nơi thương mãi phát triển vượt bực, và dĩ nhiên cũng là nơi đặt trụ sở chính của nhiều hãng xe hơi, nhiều công ty đại lý buôn bán, sửa chữa, bảo hiểm xe du lịch, chở khách, taxi cho mướn.
Thuở đó, xe hơi thông dụng nhất là các hãng Pháp như Renault, Peugeot, Citroen, Panhard, Berliet, Hotchkiss, và một số ít xe Mỹ của hãng Ford, Chrysler và General Motors (với thương hiệu Chevrolet).
Giá xe hơi thời thập niên 1930 (khoảng 90 năm trước), theo tin tức đăng trên báo chí xưa, nếu là xe mới thì trung bình trong khoảng 6000-7000 đồng Đông Dương, xe mắc thì trên chục ngàn. Theo như quảng cáo trong hình bên trên thì xe Fiat của Ý năm 1930 có giá dao động từ 2000 tới 10.000 (tùy theo option).
Nếu tính lương tối thiểu của một viên chức thời đó khoảng 50 đồng mỗi tháng, thì họ phải làm việc cật lực 4-5 năm và không ăn xài gì thì mới để dành đủ tiền mua chiếc xe hơi giá rẻ nhất. Nếu là tầng lớp lao động tay chân, lương tầm 25 đồng mỗi tháng thì dĩ nhiên cũng không thể mơ ước tới cái xe hơi. Với họ, có được 1000 đồng là bằng với vài trăm triệu ngày nay, đủ tiền ăn trong 10 năm. Lúc đó (thời điểm năm 1930) một tô mì có giá 5 xu, một tháng tiền ăn tốn khoảng 7-8 đồng bạc mỗi người.
Nếu là thầy thông, thầy ký, lương cao khoảng 100-150 đồng mỗi tháng, thì họ chỉ mất hơn 1 năm để mua được một chiếc xe hơi giá rẻ nhất.
So sánh giá cả như vậy để thấy thời đó xe hơi vẫn là một giấc mơ xa xỉ của đa số người dân Việt. Xe hơi thời đó thường chỉ dành cho những bậc đại phú, điền chủ, mỗi mùa lúa họ thu về tầm 20 ngàn tới 50 ngàn đồng, dư sức mua xe hơi chạy hóng mát.
Một số hình ảnh quảng cáo xe hơi gần 100 năm trước:
Những công ty bán xe lớn nhất Sài Gòn thời kỳ 1910-1945 là:
Garage Bainier, ban đầu nằm ở góc đường Bonard (Lê Lợi) và Charner (Nguyễn Huệ) được thành lập năm 1914, bán nhiều hiệu xe như Unic,Dodge, Darracq và Citroen.
Ông Emile Bainier đã mở ra một trong những auto-hall (cửa hàng bán xe hơi) đầu tiên của Sài Gòn ở bùng binh Bồn Kèn (góc phải của hình bên trên), số 102 Charner (Nguyễn Huệ), ngay công trường Francis Garnier gần Dinh Xã Tây. Từ năm 1920, ông Bainier thành lập công ty Société Anonyme des Établissements Bainier, dời trụ sở về góc đối diện bên kia Bùng binh Bồn Kèn (vị trí REX sau này), đồng thời cho xây lại Auto Hall với công nghệ hiện đại thời bấy giờ (hình bên dưới) mở rộng phạm vi thượng mãi làm đại lý cho nhiều hiệu xe như Unic,Dodge, Darracq và đặc biệt là Citroen, như hình bên dưới:
Garage Bainier được xây dựng dùng công nghệ cao, tận dụng ánh sáng và không gian, được xem như một phòng trưng bày xe hơi đẹp nhất vùng Viễn Đông.
Garage Citroen của ông Henri Hospital, nằm ở số 37 đường D’Espagne (Lê Thánh Tôn). Năm 1936, Garage Citroen trực thuộc công ty Citroen với tên Công ty Xe hơi Viễn đông (Société Automobile d’Extrême-Orient). Từ năm 1969 đổi thành Xe Hơi Citroën Công Ty (Société des Automobiles Citroën.
Garage Astello, chuyên bán xe Chevrolet có địa chỉ số 6-8 de la Somme (nay là Hàm Nghi).
Garage Charner nằm ở số 131-133 Charner (Nguyễn Huệ), được thành lập năm 1923, đại diện chính thức cho xe Renault. Vị trí Garage này hiện nay là khách sạn Kim Đô – Royal City Hotel. Garage Charner là đại lý độc quyền bán các xe hơi Delage, Renault, Panhard, Monet-Goyou…
Garage Renault nằm ở Quai de Belgique (sau này địa chỉ số 231 Bến Chương Dương, nay là 1 phần đại lộ Võ Văn Kiệt), phòng trưng bày xe Renault tại 59 đường D’Espagne (Lê Thánh Tôn).
Saigon Garage, đại lý của hãng Simca (S.E.I.C), thành lập năm 1936, nằm ở góc đường Charner (Nguyễn Huệ) phía Công trường Garnier (công trường Lam Sơn) góc bùng binh Bồn Kèn.
Garage Olympic địa chỉ số 97-99 Chasseloup Laubat (sau là đường Hồng Thập Tự, nay là NTMK), chuyên bán xe của Anh-Mỹ, tòa nhà sau này là rạp cải lương Kim Chung.
Công ty xe hơi Jean Comte-Etablissements Jean Comte, được thành lập năm 1911 bởi hai ông Laroche và ông Le Comte.
Công ty Jean Comte hoạt động ở Nam Kỳ từ năm 1920, trụ sở nằm ở địa chỉ 34 đại lộ Norodom (Thống Nhất, nay là Lê Duẩn), phía sau Nhà thờ Chánh tòa Sài Gòn, chính là vị trí tòa nhà Diamond Plaza ngày nay. Đây là đại lý các loại xe Peugeot, Hotchkiss, Dodge, Packard, Saurer và xe Vélo Solex.
Năm 1960 Etablissements Jean Comte trở thành Saigon Xe hơi Công Ty, trụ sở chính thức của công ty Citroen (Société Automobile d’Extrême-Orient) được thiết lập năm 1936.
Sau khi lấy lại quyền đại lý Citroen từ công ty Bainier (có nhắc tới ở trên) để giao cho ông Henri Hospital (Garage Citroen có nhắc tới ở trên), công ty Citroen đã mua lại Etablissements Jean Lecome để thành lập Saigon Xe hơi Công Ty. Từ đầu thập niên 1970, đây là nơi trưng bày và buôn bán dòng xe hơi đầu tiên sản xuất ở Việt Nam là La Dalat.
Công ty SCAMA (Société Coloniale D’automobiles et de Matériel Agricole, thành lập năm 1928, trụ sở 41 đường Chaigneau (Tôn Thất Đạm). Năm 1936 công ty mở thêm tại địa chỉ 23-39, Boulevard Bonard (Lê Lợi). Công ty đại diện cho hãng xe Ford, Mercury, Lincoln…
chuyenxua.net biên soạn
