Mặc dù nổi tiếng với vai trò là một nhà văn trước, nhưng kể từ lúc chuyển sang làm công việc người dẫn chương trình trên Paris By Night từ năm 1992, có thể nói Nguyễn Ngọc Ngạn đã trở thành MC thành công nhất hải ngoại, một tượng đài khó ai có thể vượt qua trong lĩnh vực này. Sau 30 năm đứng trên sân khấu dẫn chương trình đại nhạc hội, MC Nguyễn Ngọc Ngạn đã chính thức thừa nhận sẽ về hưu vào năm 2022.
Là một người nổi tiếng, ông nhận được nhiều sự yêu thích từ công chúng, và đôi khi cũng ngược lại, Nguyễn Ngọc Ngạn không thể tránh khỏi những bị những ý kiến trái chiều về mình. Nhưng dù thế nào thì cũng không ai có thể phủ nhận được những đóng góp của Nguyễn Ngọc Ngạn trong lĩnh vực dẫn chương trình. Trong một bài báo, nhạc sĩ Nam Lộc, là người đã làm MC trước Nguyễn Ngọc Ngạn khá lâu, đã nói đại ý rằng chúng ta nên cảm ơn Nguyễn Ngọc Ngạn, vì nhờ có ông mà khán giả mới nhận thấy được rằng nghề MC cũng thật trang trọng trong các chương trình ca nhạc, tạp kỹ.
Để giải thích cho việc đạt được những thành công vang dội trong một công việc mà ông luôn xem là nghề tay trái, có thể nói rằng Nguyễn Ngọc Ngạn là người tiên phong cho một lối dẫn chuyện có bài bản, không phải là nói ngẫu hứng như những chương trình ca nhạc Việt Nam trước đó. Cách nói chuyện có duyên, có kiến thức, am hiểu về lịch sử văn hóa, lại nói theo bài bản đã được soạn ra trước, MC Nguyễn Ngọc Ngạn đã cuốn hút được người nghe, người xem.
Ngoài ra, có thể nói ông có năng khiếu đặc biệt trong cách nói chuyện và kể chuyện, có khả năng nói giống như là viết, nói được một cách lưu loát, rành mạch, rõ ràng, dễ dàng truyền tải được nội dung đến người nghe.
Khi nói về những công việc đã gắn bó với mình suốt hơn 40 năm qua, Nguyễn Ngọc Ngạn chia sẻ rằng tất cả đều sự tình cờ, và ông chưa bao giờ chủ định là sẽ làm công việc dẫn chương trình, cũng như công việc viết sách bắt đầu vào năm 1979 cũng là do hoàn cảnh đẩy đưa, khi ông đặt chân đến xứ người. Trước đó ông là một quân nhân, đồng thời là thầy giáo từ trước 1975.
Cuộc sống ngoài đời của Nguyễn Ngọc Ngạn cùng những sinh hoạt đời thường ít được nhiều người biết tới, và nhiều người cảm thấy bất ngờ khi nghe ông tiết lộ: “Tôi không có e-mail, không có computer và là người nghệ sĩ duy nhất trên thế gian này không có Cell phone. Tôi không biết computer là gì. Người ta cứ bảo tôi là e-mail, tôi không hiểu e-mail là gì. Người ta hỏi ông có vào internet không? Tôi bảo không biết internet là cái gì mà vào”.
Việc không sử dụng những phương tiện hiện đại trong một xã hội văn minh, tân tiến của Nguyễn Ngọc Ngạn cũng đã làm cho ban giám đốc trung tâm Thúy Nga gặp khó khăn khi có việc cần liên lạc gấp. Tuy nhiên, Nguyễn Ngọc Ngạn có lý do riêng cho việc không dùng điện thoại di động như sau: “Thủy với ông Lai bảo tôi là làm việc hàng ngày mà sao không có e-mail, không có Cell phone. Tôi trả lời là thứ nhất tôi không ra khỏi nhà, tôi xài cell phone làm chi?”
Như vậy, khán giả của Nguyễn Ngọc Ngạn biết thêm một sự thật về ông – người được coi là rất bận rộn với nhiều mối quan hệ. Nhưng thật ra ông sống một cách gần như biệt lập cùng vợ con tại tư gia ở thành phố Toronto, là nơi chỉ tiếp đón những bạn bè thân thiết.
Ngoài những chuyến lưu diễn cho các “live shows” hoặc thu hình cho trung tâm Thúy Nga, Nguyễn Ngọc Ngạn chỉ dành thì giờ cho việc đọc sách, viết sách hoặc coi phim: “Nhất là phim thì tôi phải coi thường xuyên, gần như ngày nào cũng phải coi những shows Mỹ để có thể học hỏi ở đó rất nhiều“.
Chính nhờ sự học hỏi và tìm tòi đó, Nguyễn Ngọc Ngạn đã có thêm được nhiều kinh nghiệm để bổ sung cho hai nghề nghiệp chính của ông từ nhiều năm qua là viết văn và điều khiển chương trình. Trong đó nghề MC của ông ngày càng tỏ ra lấn lướt nghề viết văn đã có từ năm 1979.
Nguyễn Ngọc Ngạn sinh ngày 9 tháng 3 năm 1945 tại Sơn Tây, là người con thứ ba trong một gia đình có 6 người con, 5 trai và một gái. Ông có một người em trai là nhạc sĩ Ngọc Trọng, tác giả bài Buồn Vương Màu Áo.
Năm lên 8, Nguyễn Ngọc Ngạn theo gia đình xuống Hà Nội, sau đó ra Hải Phòng để di cư vào Nam năm 1954. Những năm đầu tiên, gia đình ông cư ngụ trong một xóm Công Giáo gần Củ Chi.
Nhờ có một trí nhớ tốt cùng với một đầu óc quan sát tinh tế từ khi còn nhỏ, những sinh hoạt diễn ra trong cái giáo xứ nhỏ bé và nghèo nàn thời đó đã in sâu trong đầu một cậu thiếu niên chưa quá 10 tuổi. Bối cảnh đó sau này đã được Nguyễn Ngọc Ngạn khai thác để viết thành tiểu thuyết “Xóm Đạo”: “Trời sinh cho tôi được một trí nhớ rất là đặc biệt tức là có những chuyện gì tôi đọc qua hoặc tôi nghe người ta kể qua một lần thì có thể mấy chục năm sau tôi vẫn nhớ“.
Mặc dù trước đó chưa bao giờ nghĩ rằng đến một ngày sẽ thành nhà văn, nhưng Nguyễn Ngọc Ngạn cho biết nhờ mê đọc sách từ khi còn nhỏ đã giúp ông rất nhiều trong nghề viết văn, công việc chỉ đến một cách tình cờ sau khi ông rời Việt Nam:
“Đặc biệt là tôi mê đọc tiểu thuyết từ nhỏ. Bố mẹ cấm, tôi cũng trùm mền đọc. Thí dụ những cuốn đầu tiên là của Tự Lực Văn Đoàn trong khi tôi học năm đệ Thất, đệ Lục. Dù bố mẹ có cấm cũng đi ra lề đường Lê Văn Duyệt để mua sách đọc. Nhiều khi gia đình ngủ rồi,tôi vẫn ra ngoài hè đọc sách một mình dưới trời sáng trăng hay thắp ngọn đèn dầu ngồi đọc lén. Thời bấy giờ bố mẹ khó khăn, cấm đọc tiểu thuyết mà! Phải công nhận là tôi đã có năng khiếu về văn chương từ nhỏ “.
Với cách sử dụng ngôn ngữ dí dỏm và lối hành văn gọn gàng và xúc tích, Nguyễn Ngọc Ngạn đã gây được nhiều chú ý ngay từ tập sách được phát hành đầu tiên của ông tại hải ngoại là “Truyện Ngắn Nguyễn Ngọc Ngạn”.
Năm 1957, gia đình Nguyễn Ngọc Ngạn di chuyển vào Sài Gòn và cư ngụ trên đường Thoại Ngọc Hầu, vùng ngã ba Ông Tạ. Những năm trung học, Nguyễn Ngọc Ngạn theo học trường Nguyễn Bá Tòng đến năm đệ nhị. Nhờ đậu cao kỳ thi Tú Tài 1, ông được nhận vào trường Chu Văn An và lấy bằng Tú Tài 2 tại đây.
Một điểm đặc biệt là trong những năm theo học trường Nguyễn Bá Tòng, ông luôn được giữ vai trò trưởng ban kịch của lớp. Ít người ngờ rằng một nhà văn, một MC nổi tiếng như Nguyễn Ngọc Ngạn khi còn trẻ lại nuôi một giấc mơ là bước vào lãnh vực kịch nghệ, mặc dù tự nhận có năng khiếu về văn chương: “Lúc trẻ tôi có 2 giấc mộng. Thứ nhất là kịch, tôi mong trở thành một người viết kịch hay một người diễn kịch, chứ giấc mộng nhà văn nó mờ nhạt lắm.”
Khi lên đệ Tam, Nguyễn Ngọc Ngạn chuyển qua ban Văn Chương để được giáo sư Pháp Văn là nhạc sĩ Lê Thương chú ý đến khả năng đóng kịch nên đã khuyến khích theo học bộ môn này tại trường Quốc Gia Âm Nhạc.
Tuy nhiên sau hai tháng theo học, Nguyễn Ngọc Ngạn nhận ra mình bị hạn chế rất nhiều trong lĩnh vực này vì bị cận thị nặng, và thời đó thì cũng chưa có “contact lens” như hiện nay để hỗ trợ. Sau khi quan sát những vai diễn trên sân khấu, ông cho rằng nếu có đóng kịch thì chỉ có vai trò… thầy giáo là thích hợp nhất đối với mình do cặp kính cận dầy cộm. Ngoài ra, cha mẹ của ông đã khuyên con nên chú tâm học hành để lấy được bằng Tú Tài toàn phần hơn là khuyến khích đi theo con đường văn nghệ.
Trước khi giã từ trường Quốc Gia Âm Nhạc, Nguyễn Ngọc Ngạn còn chuyển qua lớp chèo cổ một thời gian ngắn: “Là vì có mấy cô gái học chèo cổ rủ tôi sang, tôi cũng sang, cũng học vài câu chèo cổ như “ông Giăng khuyết chứ ông Giăng lại tròn này kia! Tôi học chèo cổ thêm được mấy tháng nữa. Rồi bố tôi bảo sắp thi thì đi về, tôi mới đành về đấy chứ!”
Cũng vì yêu thích văn nghệ, Nguyễn Ngọc Ngạn đã tự học nhạc lấy qua sách vở, để có một thời gian được mời dạy nhạc cho các trường Lê Bảo Tịnh và Saint Thomas.
Hết trung học, Nguyễn Ngọc Ngạn theo học đại học Văn Khoa và sau đó trở thành giáo sư ngoại ngạch cho một số trường công.
Ngoài giấc mơ trở thành một diễn viên hay một nhà viết kịch lúc còn trẻ, Nguyễn Ngọc Ngạn còn mong muốn thực hiện được những công tác xã hội: “Thí dụ như thích xây một ngôi trường hoặc xây một cái cô nhi viện. Ngay từ nhỏ tôi đã thích làm được những việc như vậy…”
Năm 1970, Nguyễn Ngọc Ngạn bước vào đời sống quân ngũ, sau khi lập gia đình với một nữ sinh trường Saint Thomas tên Lê Thị Tuyết Lan. Đầu tiên ông ở Sư Đoàn 9 Bộ Binh, sau đó được đổi về Tiểu Khu Định Tường, nhưng không về tiểu khu mà về tiểu đoàn tác chiến ở quận Cái Bè.
Nhớ lại cuộc đời quân ngũ, Nguyễn Ngọc Ngạn có rất nhiều kỷ niệm, nhưng ông nhớ nhất là những kỷ niệm trong thời gian phục vụ tại Tiểu Đoàn Địa Phương Quân Tác Chiến: ”Gần như cả một tiểu đoàn không có một người nào là người Bắc cả. Cho nên ông tiểu đoàn trưởng không cần nhớ tên tôi. Ông ấy cứ kêu tôi là thiếu úy Bắc Kỳ”.
Tại đây, “thiếu úy Bắc Kỳ” giữ chức vụ trung đội trưởng vũ khí nặng vào khoảng năm 1972, sau đó Nguyễn Ngọc Ngạn được làm đại đội phó và một thời gian sau được chuyển về bộ chỉ huy và cuối cùng được làm sĩ quan quản trị nhân viên, coi quân số của tiểu đoàn.
Đến năm 1974, khi Nguyễn Ngọc Ngạn mới có con được nửa năm thì được bộ giáo dục biệt phái về dạy học tiếp với cấp bậc trung úy. Sau khi dạy được đúng một niên khoá thì xảy ra biến cố 1975.
Sau thời gian đó, Nguyễn Ngọc Ngạn đi tù và được trở về vào năm 1978, rồi tìm đường ra nước ngoài với người vợ đầu tiên cùng con trai lúc đó được hơn 4 tuổi.
Chuyến hải hành kinh hoàng đó đã đưa ông sang được bên kia bờ đại dương, nhưng lại bị mất đi 2 người thân yêu nhất là vợ và con.
Sự kiện đó đã trở thành một nỗi ám ảnh kinh hoàng với Nguyễn Ngọc Ngạn, để từ đó ông mang nhiều suy tư khi hồi tưởng về thân phận những người phụ nữ.
Sau khi đặt chân đến Canada năm 1979, ông bắt đầu bước vào nghề viết văn với tiểu thuyết đầu tay “Những Người Đàn Bà Còn Ở Lại”.
Ba năm sau, ông gia đình lần thứ hai vào ngày 19 tháng 6 năm 1982 với một thiếu nữ tên Diệp, khi đó 28 tuổi.
Nguyễn Ngọc Ngạn trên video…
Nguyễn Ngọc Ngạn đến với trung tâm Thúy Nga trong một trường hợp rất bất ngờ: ”Tôi không hiểu tại sao một hôm 10 tháng 5 năm 1992, khi đi làm về thì thấy ở trong máy nhắn có một người nói là trung tâm Thúy Nga mời tôi sang Paris giới thiệu chương trình. Về sau tôi mới biết đó là ông Tô Văn Lai…“
Thật ra, Nguyễn Ngọc Ngạn được ban giám đốc của trung tâm Thúy Nga để ý và muốn mời cộng tác, vì lúc đó ông đã là một người viết văn nổi tiếng, có được một số độc giả đông đảo. Trong thời điểm đó thì Thúy Nga cũng muốn tìm một đường hướng mới cho vai trò MC mà trước đó chưa phải là một người quan trọng của show.
Thời gian sau này, Nguyễn Ngọc Ngạn cho biết thêm lý do của sự hợp tác mang tính lịch sử đó. Vào thời điểm thập niên 1990, băng dĩa nhạc thường được bán trong nhà sách. Khi ông Tô Văn Lai đi phát hành băng thì ghé hỏi chủ tiệm sách là hiện thời sách của tác giả nào bán chạy nhất, hầu hết các tiệm đều trả lời là sách của Nguyễn Ngọc Ngạn, từ đó trung tâm Thúy Nga mời nhà văn này đến thử nghiệm dẫn chương trình.
Thời gian đó Nguyễn Ngọc Ngạn đang đi làm cho một công ty bảo hiểm. Ngoài ra ông còn làm thêm về thông dịch và cùng với người vợ sau tại một thư viện ở Toronto. Trước lời mời bất ngờ trong một lãnh vực quá mới lạ, Nguyễn Ngọc Ngạn trả lời cần có thời gian suy nghĩ. Trước đó từ năm 1987, ngoài việc sáng tác, Nguyễn Ngọc Ngạn còn hợp tác với một người Đài Loan tên Chiêu, làm tại thư viện trung ương Toronto, để viết truyện song ngữ thiếu nhi Anh Việt như Hoa Mộc Lan, Tôn Ngộ Không,
Ông Chiêu nhận thấy sách của Nguyễn Ngọc Ngạn được hỏi mượn rất nhiều ở thư viện nên nẩy ra ý định mời ông cộng tác. Tổng cộng ông đã viết được khoảng 50 quyển sách loại này, hiện vẫn được lưu giữ trong các thư viện… Trước khi đến với Thuý Nga, Nguyễn Ngọc Ngạn đã chính thức bước vào nghề viết văn khi còn ở đảo Prince Rupert, tại Vancouver, Canada.
Trong lĩnh vực văn chương, chỉ trong một thời gian ngắn, Nguyễn Ngọc Ngạn đã trở thành “nổi đình nổi đám“ với những Nước Đục, Cõi Đêm,… và được rất nhiều báo chí và nhà xuất bản mời viết.
Nhưng số mệnh đã đưa đẩy Nguyễn Ngọc Ngạn đến một lĩnh vực hoàn toàn xa lạ, không bao giờ nghĩ tới: “tôi nằm ở đây mà có người bưng tôi lên sân khấu chứ tôi không có tìm, thành thử về sau, tôi mới tin người ta phải có số”.
“Thật sự ra trước khi tôi làm Paris By Night và nhất là trước khi xảy ra vụ cuốn video Mẹ thì tôi không tin lắm… Nhưng sau, tôi nhờ những ông thầy giỏi coi tử vi cho thì tôi thấy y chang”.
Nói về số mệnh, Nguyễn Ngọc Ngạn kể lại rằng có lần ông đã tình cờ hỏi nhạc phụ – vốn là một người giỏi về tử vi – về tương lai của mình, và được cho biết là “tên tuổi như vậy có ăn thua gì đâu, vài năm nữa sẽ lừng lẫy”. Lúc đó ông đã là một nhà văn có tiếng, và nghĩ rằng như vậy là đã quá nhiều rồi. Nhưng sau khi cộng tác với trung tâm Thúy Nga, ông mới nghiệm thấy rất đúng, vì dù sao viết văn cũng chỉ có một số độc giả cũng hạn chế, không sao so được với khán thính giả đông đảo của những chương trình Paris By Night.
Sau khi nhận được lời mời từ trung tâm Thúy Nga, nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn bay sang Paris gặp vợ chồng ông Tô Văn Lai – Thúy Nga để thảo luận về công việc, tuy nhiên sau đó ông vẫn còn lưỡng lự trước lời mời làm người điều khiển chương trình, với lý do là: “vì trong văn giới đã có tiếng, bây giờ làm MC mà không được thì kỳ”.
Vì vậy Nguyễn Ngọc Ngạn đã xin có thêm một thời gian để suy nghĩ, đồng thời dò hỏi ý kiến những người trong gia đình cùng một số học trò cũ gặp tại Paris, thì tất cả đều phản đối. Ngay cả những người em vợ và chính vợ ông cũng không ủng hộ nhận lời làm MC.
Chỉ có một người duy nhất ủng hộ ông, đó là nhạc sĩ Ngọc Trọng, người em út trong gia đình, với lý do muốn bố còn ở Việt Nam thấy mặt ông, dù là qua hình ảnh và chỉ cần xuất hiện trên một chương trình video, rồi sau đó ngưng luôn cũng được. Vợ ông, trước lý do hợp lý đó cũng đã đổi ý và khuyên ông nên nhận lời.
Từ những khuyến khích với lý do thiên về về tình cảm gia đình đó, Nguyễn Ngọc Ngạn gọi điện thoại cho ông Tô Văn Lai, đồng ý xuất hiện trong chương trình Paris By Night 17, thu hình tại Paris, ”Nhưng không biết có làm lâu dài hay không, nên tôi dứt khoát không may quần áo mới, tôi mặc bộ đồ tôi vẫn đi làm ở thư viện thường ngày. Tôi vẫn mang cái kính cũ, tôi đi đôi giầy cũ, tôi không có thay một cái gì cả. Và tóc tai là tôi cũng tự chải chứ không để ai chải đầu, làm tóc hết. Vì không biết người ta có mướn mình làm nữa hay không và mình cũng không có ý định làm lâu, thành ra tôi không có gì thay đổi”.
Chỉ sau khi nói vài lời mở đầu và sau đó giới thiệu nhạc phẩm “Mưa Sài Gòn, Mưa Hà Nội” của Phạm Đình Chương do Ái Vân và Hương Lan trình bày trên Paris By Night 17, ban giám đốc trung tâm Thúy Nga đã đề nghị Nguyễn Ngọc Ngạn cộng tác độc quyền.
Với một giọng nói “ăn micro” cùng một đường hướng khác biệt với những người đi trước, Nguyễn Ngọc Ngạn đã ít nhiều gây được một ấn tượng tốt. Ông kể: ”Tôi chỉ biết là khi lên sân khấu, tôi chỉ mới nói mấy câu mở đầu thôi, nhờ cái giọng tôi ăn micro lắm nên gây được ấn tượng cho người ta. Thứ hai là lối nói của tôi có vẻ thầy giáo. Tôi nghĩ trong đầu là những người MC trước họ cười nhiều quá. Bây giờ mình phải làm ngược là không cười. Họ nói những chuyện bình thường trong đời sống, bây giờ tôi phải đưa một chút văn chương và một chút triết học vào”.
Ngay trong chương trình video đầu tiên, Nguyễn Ngọc Ngạn đã đưa vào phần giới thiệu chương trình một số câu thơ của Thanh Tâm Tuyền vì muốn làm một điều gì khác biệt với trước đó, nhất là muốn khai thác kiến thức về văn chương của mình. Theo ông, đó là một cách thử, nhưng không ngờ lại gây được chú ý.
Sau khi video Paris By Night 17 phát hành, đã có một số trung tâm gọi đến mời Nguyễn Ngọc Ngạn đảm nhiệm vai trò MC, nhưng ông đều từ chối vì đã nhận lời cộng tác độc quyền với Thúy Nga, vì nhận thấy trung tâm này thích hợp với đường lối của mình. “Ông giáo làng Nguyễn Ngọc Ngạn“ đã chứng tỏ được điều “hữu chiêu thắng vô chiêu”, như nhạc sĩ Song Ngọc đã nhận xét về ông sau khi cuốn video trên phát hành trong một bài báo ngắn.
Trước khi gặp Nguyễn Ngọc Ngạn, trung tâm Thúy Nga đã mời Đỗ Văn làm MC cho video 18 với chủ đề Phạm Duy. Ngoài ra cũng đã mời Kim Anh – Trần Quốc Bảo cho chương trình đặc biệt Giáng Sinh; Lê Văn cho chương trình Phạm Duy 2 và La Thoại Tân cho một chương trình khác. Vì vậy dù đã nhận lời cộng tác độc quyền nhưng Nguyễn Ngọc Ngạn muốn Thúy Nga giữ lời hứa với những người đã mời nên ông chỉ xuất hiện sau đó, từ chương trình Paris By Night 20 trở về sau.
Nhiều năm đứng trên sân khấu Paris By Night, nhưng Nguyễn Ngọc Ngạn cho biết ông không hài lòng một chương trình nào một cách trọn vẹn, do đầu óc luôn căng thẳng vì những chương trình thu hình thường kéo quá dài. Nhiều khi có những chương trình được thu hình 2 xuất trong một ngày, chỉ cách nhau chừng hai tiếng với sự thay đổi về thành phần ca sĩ.
Ông luôn cố gắng làm thế nào để những khán giả tham dự xuất thứ hai có cảm tưởng mới lạ đối với những diễn biến trên sân khấu mặc dù trước đó không lâu, trong cùng một ngày, cũng chương trình đó đã được diễn ra với MC là Nguyễn Ngọc Ngạn – Kỳ Duyên.
Đặc biệt mỗi lần thay đổi cảnh trí đối với những chương trình thu hình live, Nguyễn Ngọc Ngạn luôn phải tìm cách “câu giờ”, tùy theo thời gian chuyển cảnh giữa những tiết mục, nhưng “khó ở chỗ là nói làm sao để khán giả không biết là đang câu giờ“, theo như ông nói.
Thời gian ngắn nhất để chuyển cảnh khoảng 3 phút và dài nhất có khi lên đến 10 phút hoặc hơn. Không ít khán thính giả thắc mắc về việc bằng cách nào người MC biết được cảnh trí đã được dàn dựng xong, sẵn sàng cho tiết mục kế tiếp, để ngưng câu chuyện đang kể trên sân khấu.
Điều này được Nguyễn Ngọc Ngạn giải thích: ”Ở giữa hoặc ở cuối rạp có một người cầm đèn pin mà khán giả không nhìn thấy. Người ta cho mình biết anh đó sẽ ngồi ở đâu. Thí dụ ngồi ở chân camera nào hay là ở hàng ghế thứ mấy. Anh ta đeo một headphone và trên sân khấu có stage manager cũng đeo một headphones. Khi nào trên stage manager dọn xong sân khấu ở sau bức màn, sẽ báo cho đạo diễn biết để ở trên sẽ nói xuống cho anh cầm đèn pin. Anh cầm đèn pin sẽ bấm hai cái thì tôi với cô Kỳ Duyên nhìn thấy. Nếu đang kể chuyện dở dang thì mình gấp rút kết luận để chuyển mục. Cho nên có nhiều chuyện định kể hoặc chưa kịp nói thì bỗng dưng thấy chớp đèn rồi thì mình mừng quá, mình vào luôn”.
Qua lời kể của Nguyễn Ngọc Ngạn, khán giả đã nhận biết được tầm mức quan trọng của một người được gọi là MC trong một chương trình video hoặc một “liveshow”. Ngoài tài ứng biến nhanh lẹ, thích ứng tức khắc với những thay đổi chương trình vào giờ chót cùng những lời đối đáp duyên dáng,…; người MC cần có một số vốn kiến thức về nhiều lãnh vực liên quan đến thời sự, xã hội, văn chương,… qua sự để tâm tìm tòi và nghiên cứu nhằm tạo thành “bài bản” để tạo cho người theo dõi những giây phút thích thú hay những nụ cười thoải mái.
Nhiều năm qua, người đứng bên cạnh Nguyễn Ngọc Ngạn nhiều nhất trên sân khấu là MC Kỳ Duyên. Trước mỗi chương trình thì họ thường bỏ ra tròn một ngày để cùng soạn “script” (kịch bản nói) cho một chương trình thu hình: “Tụi này có thói quen là cứ thứ 7 trình diễn thì bắt buộc phải dành trọn ngày thứ Tư làm việc. Qua đến thứ Năm, thứ Sáu ai rảnh thì ngồi coi. Coi để thêm đuợc cái gì thì thêm. Nhưng dĩ nhiên gọi là làm mất một ngày đó thì trong cái đầu mình phải tìm tòi, gom góp những chất liệu… Kiến thức đâu có phải là cái một sớm một chiều mà xong, nó là cái chuyện tích tụ từ lâu rồi. Rồi đến lúc gặp một tình huống hay một cái gì vui vui thì trong đầu mình nẩy ngay ra ý tưởng thích hợp”.
Tuy nhiên có những trường hợp tuy đã soạn “script” sẵn, nhưng khi lên sân khấu lại phải thay đổi để thích nghi với diễn biến trên sân khấu vì “có khi đổi cảnh nhanh quá, mình chưa kịp nói thì đã đổi xong. Khi đèn pin nó chớp tức là đổi cảnh xong thì phải giới thiệu ngay vào tiết mục kế tiếp”.
Đối với Nguyễn Ngọc Ngạn, mỗi khi hoàn tất vai trò MC cho một chương trình, ông đều cảm thấy “nhẹ bụng như đẻ xong đứa con”, vì đã phải trải qua những giây phút quá nặng nề khiến đầu óc luôn bị căng thẳng, nhất là những chương trình lớn, thu hình “live” chương trình có nội dung tổng hợp với những thị hiếu về âm nhạc khác biệt nhau:
”Theo tôi, khán giả tham dự những buổi trình diễn văn nghệ là một sự tổng hợp. Thí dụ có những người chỉ thích loại nhạc do Khánh Hà, Khánh Ly, Ý Lan,… trình bày, thì khi nghe những ca sĩ khác thì coi như họ đành ngồi nghe thôi. Ngược lại, có những người chỉ thích loại nhạc trình bày bởi Trường Vũ, Như Quỳnh, Phi Nhung, Mạnh Quỳnh mà không thích loại nhạc tiền chiến. Nên khi những ca sĩ hát loại nhạc tiền chiến ra thì họ cũng phải chịu đựng, ngồi đó thôi. Cho nên chen vào giữa các bài hát mà mình không làm được cái gì để cho không khí vui lên thì sẽ làm khổ khán giả”.
Những gì Nguyễn Ngọc Ngạn phải thực hiện khi làm MC không chỉ dừng lại ở đó mà ông còn được giao phó một số vai trò khác: “như tôi phải làm ảo thuật, phải làm xiệc thì phải tập dượt trước. Rồi những màn như trước đây tôi đu trực thăng hay là nhảy xuống Niagara Falls,… Bên cạnh đó, tôi và cô Kỳ Duyên cũng có khi đóng những tiểu phẩm nhỏ. Thí dụ như Phi Nhung – Mạnh Quỳnh hát cải lương xong kêu tôi bằng ba, tôi phải đi ra. Có nhiều thứ lắm, không phải MC của Thúy Nga chỉ đứng giới thiệu không mà thôi. Thành ra chiếm rất nhiều thì giờ và đầu óc của mình”.
Đối với người MC nhiều năm kinh nghiệm này, vấn đề khó khăn nhất hiện nay chính là vấn đề tìm kiếm để có được những mẩu chuyện vui để kể trên sân khấu, vì những câu chuyện thích hợp với khán thính giả Việt Nam càng ngày càng cạn. Tuy ông có cả một tủ sách truyện vui cười của Mỹ, nhưng khi dịch sang tiếng Việt đã không áp dụng được với khán giả người Việt do cách chơi chữ khác biệt hoặc mang tính cách thời sự, không thích hợp với các khán thính giả Việt Nam. Cũng đã từng có rất nhiều người đóng góp những chuyện cười với ông qua trung tâm Thúy Nga, nhưng tuyển chọn để dùng được cũng mất nhiều thời gian.
Năm 2021, MC Nguyễn Ngọc Ngạn đã có cuộc phỏng vấn trên đài BBC Việt ngữ, khi được hỏi rằng để trở thành một MC thành công thì đòi hỏi phẩm chất nào, ông trả lời:
“Cái này rất là cá nhân, không phải là khuôn mẫu cho người nào đi theo. Thí dụ như tôi là trời cho được một số đặc điểm chẳng hạn như tôi có giọng nói dễ nghe, có một trí nhớ tốt.
Tôi đọc cái gì là tôi nhớ ngay, nhờ là những chuyện đọc cách đây mấy chục năm, chỉ đọc một lần là tôi nhớ, nên tôi không phải sử dụng Internet. Tất cả những gì tôi đọc ngày xưa hay là bây giờ, tôi mở sách, mở báo ra qua một lần, thì mấy chục năm sau tôi vẫn nhớ. Tức là trời cho tôi trí nhớ đó.
Thứ ba là trời cho tôi một óc khôi hài bén nhạy lắm, đang chuyện rất là nghiêm trọng, tôi có thể chuyển sang hài, rồi đang chuyện hài, tôi lại chuyển sang nghiêm trang.
Thành ra những yếu tố đó là yếu tố trời cho và tôi dùng được để mà làm MC trên sân khấu”.
Một điểm khác biệt của MC Nguyễn Ngọc Ngạn so với các đồng nghiệp khác khi dẫn chương trình, đó là ông… nói khá nhiều. Có nhiều người tỏ vẻ không thích một MC nói chuyện nhiều như vậy, nhưng ngược lại thì phần đông khán giả khác lại yêu thích điều đó. Lý do là những chương trình Paris By Night ban đầu vốn chủ yếu dành cho khán giả người Việt ở hải ngoại. Những người lớn tuổi thì thích nghe kể chuyện dài dòng để nhớ về kỷ niệm, còn người Việt trẻ ở hải ngoại thì nghe ông Ngạn nói chuyện là cơ hội ít ỏi được nghe tiếng Việt, được nghe kể về văn hóa Việt Nam.
Sau này, ông Nguyễn Ngọc Ngạn đã giải thích lý do ông phải nói nhiều như vậy:
“…tôi làm cái nghề đứng nói chuyện mà không có kịch bản. Tôi cũng xin mở ngoặc một đạo diễn rất nổi tiếng của Mỹ lần đầu tiên làm việc cho Paris By Night mà ông thấy tôi đứng suốt 5 tiếng đồng hồ nói, mà không hề có kịch bản (script) ở trước mặt, không có thiết bị nhắc đọc (teleprompter) gì cả, mà cứ nói không, vì nói trên Paris By Night phức tạp ở chỗ phải nói cho đến lúc nào đạo diễn trên xe đạo diễn ra dấu là sân khấu đã xong rồi mới được ngưng.
Thì tôi cứ phải nói liên tục như vậy, khán giả không biết vì sao ông này ông cứ nói, thế nhưng sự thực ra ở trên sân khấu họ chưa có đèn bấm là sân khấu đã xong, thì tôi với cô Kỳ Duyên cứ phải nói, sau show đó, lần đầu tiên ông đạo diễn làm việc ở đó, ông chạy xuống bắt tay tôi và nói: ‘Tôi chưa từng thấy một người nào nói 5 tiếng đồng hồ mà không có teleprompter đặt trước mặt, mà ông vẫn nói và khán giả vẫn cười là làm sao…”
Vai trò MC nổi bật của Nguyễn Ngọc Ngạn hầu như đã khiến vai trò một người cầm bút của ông bị mờ nhạt. Mặc dù ông vẫn viết đều, nhưng không phát hành sách in nữa mà được thu audiobooks, rồi những năm gần đây được phát hành online trên YouTube.
Từ năm 1992 đến nay, vì ông Ngạn đã quá thành công trong vai trò MC, nên công chúng, nhất là công chúng trẻ tuổi, không biết rằng ông đã có một số lượng tác phẩm văn học đồ sộ nhất nếu so với các tác giả khác ở hải ngoại. Ngoài ra, hầu hết các vở hài kịch nổi tiếng trên chương trình Paris By Night đều là của ông viết kịch bản.
Khởi đầu cầm bút viết tiểu thuyết từ năm 1979, in lần đầu năm 1986, đến nay nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn đã có 31 tác phẩm phát hành, ngoài ra còn 6 tác phẩm đã lên bản thảo chờ in. Nói đến “nhà văn” Nguyễn Ngọc Ngạn, hầu hết mọi người đều chỉ nghĩ đến truyện ma. Tuy nhiên ông chỉ chính thức chuyển qua viết truyện ma trong một dịp tình cờ năm 1999 sẽ nhắc đến ở phần sau của bài viết này. Khởi đầu, Nguyễn Ngọc Ngạn là nhà văn chuyên về viết truyện dài, truyện ngắn với chủ đề văn hóa, chính trị, phản ánh hiện thực cuộc sống.
Nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn nói rằng ông được ông trời trao cho một khả năng thiên bẩm, đó là sức sáng tạo phong phú khi sáng tác truyện, và ông viết rất dễ dàng. Chỉ cần suy nghĩ ra một cái sườn ban đầu, khi ngồi vào viết là chữ nghĩa tự tuôn ra ào ạt. Lối viết văn của ông là viết cho đại chúng, câu chữ dễ hiểu, cốt truyện đời thường, gần gũi với cuộc sống, vì ông quan niệm ít có người muốn đọc 1 cuốn sách có triết lý nặng nề. Vì vậy sách của Nguyễn Ngọc Ngạn bán rất chạy trong cộng đồng hải ngoại và thường được tái bản nhiều lần, từ cuốn đầu tiên là Những Người Đàn Bà Còn Ở Lại, đến Xóm Đạo, Nước Đục… Thậm chí có cả nhà xuất bản trong nước còn in lậu sách của Nguyễn Ngọc Ngạn để bán mà không hỏi ông, dĩ nhiên là cũng không trả tác quyền.
Nguyễn Ngọc Ngạn cho biết hiện nay ông còn tới 6 cuốn sách chưa có điều kiện phát hành, vì các nhà xuất bản sách tiếng Việt ở hải ngoại đã đóng cửa gần hết, rồi internet bùng nổ dẫn tới sự tàn lụi chung của sách in trên toàn thế giới. Thay vào đó là sách điện tử và audiobook.
Nói về audiobook, Nguyễn Ngọc Ngạn không phải là tác giả đầu tiên của Việt Nam chuyển sách in thành audiobook, nhưng ông lại là người thành công nhất kể từ khi bắt đầu làm audiobook năm 1994 dựa trên gợi ý của ca sĩ Duy Quang.
Giải thích cho sự thành công của audiobook, Nguyễn Ngọc Ngạn cho rằng đối tượng khán giả của audiobook nhiều hơn, đặc biệt là trong thời kỳ bận rộn của cuộc sống công nghiệp, người ta không còn nhiều thời gian để đọc sách in, thay vào đó là vừa lái xe đến cơ quan vừa nghe truyện. Audiobook cũng linh động hơn trong việc mô tả tình tiết câu chuyện, kết hợp với các hiệu ứng âm thanh sống động, làm truyện trở nên hấp dẫn hơn.
Giọng đọc trong các audiobook với giọng nam là chính Nguyễn Ngọc Ngạn, còn giọng nữ ở thời điểm ban đầu là Kỳ Duyên, sau đó là các ca sĩ Ái Vân, Thanh Lan… rồi sau cùng ông chỉ hợp tác với nghệ sĩ Hồng Đào cho đến nay. Hồng Đào là một kịch sĩ, lại có thể nói cả giọng Nam lẫn giọng Bắc nên việc rất thích hợp trong công việc này.
Đúng 20 năm trước, vào năm 1999, Nguyễn Ngọc Ngạn thử nghiệm thu âm audiobook truyện ma, với truyện đầu tiên là Đêm Trong Căn Nhà Hoang, ngay lập tức đã đạt được thành công vang dội, trở thành một thương hiệu nổi tiếng của ông. Không chỉ ở hải ngoại, mà ở trong nước, thế hệ 7x trở về sau có lẽ ai cũng ít nhất 1 lần đã len lén mở nghe truyện ma Nguyễn Ngọc Ngạn trong đêm.
Người viết vẫn còn nhớ những ngày tháng ở ký túc xá đại học hồi gần 20 năm trước, cả phòng chỉ có được một cái máy tính pentium 3 kèm loa vi tính nhỏ xíu của thằng giàu nhất trong bọn. Đêm nào phòng cũng tắt đèn tối om, cả đám trùm mền nghe Nguyễn Ngọc Ngạn thủ thỉ kể truyện ma, cùng với đủ thứ những âm thanh rùng rợn nhất của câu chuyện như tiếng thét, quạ kêu, chó sủa… Những kỷ niệm khó quên đó gắn liền với cả một thế hệ sinh viên, và có lẽ ở cả nhiều thành phần khác nữa.
Nhiều người thích nghe truyện ma, có lẽ đó là những người trẻ tò mò, muốn thử cảm giác mạnh, thách thức bản năng sợ sệt của mình. Nhiều người rất sợ ma, nhưng vẫn thích nghe truyện ma Nguyễn Ngọc Ngạn, càng sợ thì lại càng tò mò muốn nghe.
Nói về việc từ một nhà văn sáng tác truyện hiện thực xã hội chuyển sang viết truyện ma, Nguyễn Ngọc Ngạn kể lại một cơ duyên tình cờ, giống như các sự tình cờ khác của các mốc thời gian quan trọng trong đời ông. Mùa Noel năm 1999, Nguyễn Ngọc Ngạn cùng với các ca sĩ hải ngoại khác đi tour trình diễn ở Châu Âu qua nhiều nước. Thông thường show sẽ được diễn từ 19h tối đến 2h sáng rồi lên xe sang nước khác “chạy show”. Trong quá trình di chuyển trong đêm đó, tính mạng của toàn bộ các nghệ sĩ được giao trọn vẹn cho người tài xế lái xe. Vì vậy mỗi người phải thay nhau kể chuyện để tài xế có thể tỉnh ngủ. Cuối cùng ca sĩ Hương Lan kể một câu chuyện ma có thật mà cô chứng kiến khi đi diễn ở Bình Dương. Câu chuyện rùng rợn được mọi người tán thưởng nhiệt liệt. Nguyễn Ngọc Ngạn nghe xong, có suy nghĩ là ai cũng thích nghe truyện ma như vậy nên ông cũng muốn thử nghiệm, và rồi audiobook truyện ma đầu tiên: Đêm Trong Căn Nhà Hoang ra đời với thành công vang dội.
Với thời đại của internet ngày nay, chỉ với 1 smartphone, ai cũng có thể tìm nghe dễ dàng các audiobook truyện ma đó của nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn, vào bất kỳ lúc nào. Từ trước đến nay, các tác phẩm văn học của ông bị tải lậu rất nhiều lên YouTube, mà người trong “nghề” gọi là reup để kiếm tiền YouTube. Thậm chí nhiều kênh YouTube đã tự ý thay đổi tựa đề tên truyện. Sau một khoảng thời gian dài, cuối cùng Trung Tâm Thúy Nga cũng đã mở một kênh YouTube “chính chủ” để đăng tải các tác phẩm của Nguyễn Ngọc Ngạn.
Nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn nói về việc ra mắt kênh YouTube chính thức
Nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn có lần nói rằng nghề cầm bút ở hải ngoại chưa bao giờ có thể là một nghề chính. Vì vậy trong cùng một thời điểm, ông luôn phải làm một nghề khác nữa để kiếm tiền mưu sinh, và có thể nuôi được nghề văn như là một niềm đam mê, hoặc là một sự thao thức muốn được trải lòng qua trang giấy về những vấn đề xã hội.
Khi từ Việt Nam sang tới Canada năm 33 tuổi, ông Nguyễn Ngọc Ngạn làm nghề phụ bếp, một thời gian sau đó ông làm dự án ở trong Bộ Y Tế ở Vancouver, sau đó ông lại chuyển về một vùng quê, làm công việc chạy máy xay lúa rất nặng nhọc. Rồi sau đó, từ một người viết văn, Nguyễn Ngọc Ngạn chuyển thành một nghệ sĩ trên Paris By Night. Dù có được nhiều vinh quang trong vai trò MC, ông vẫn không ngừng viết văn, vì theo ông, nghề viết phải được thực hiện thường xuyên, nếu ngưng lâu thì khó có thể sáng tác lại.
Cho dù làm bất kỳ nghề nào, Nguyễn Ngọc Ngạn nói rằng ông vẫn muốn rằng đến cuối cùng được là một người cầm viết kể chuyện, như trong một lần ông trả lời bài phỏng vấn: “Một mai khi giã từ sân khấu Paris By Night, nếu sức khỏe cho phép, tôi vẫn có thể tiếp tục viết văn hay viết kịch và thực hiện audiobook. Dù sao thì cái gốc căn bản của tôi vẫn là nhà văn”.
Trong một liveshow ca nhạc ở hải ngoại diễn ra vào ngày 22/8/2021, MC Nguyễn Ngọc Ngạn chính thức nói rằng sẽ giải nghệ vào năm 2022. Ngay sau đó, con trai của ông là John Dinh Vuong Nguyen viết trên facebook như sau:
“Sau 30 biểu diễn trên sân khấu, đi khắp thế giới và có vô số những kỷ niệm, ba tôi, Nguyễn Ngọc Ngạn, đã chính thức xác nhận sẽ giải nghệ vào năm 2022. Ba đã thông báo vào ngày hôm qua tại liveshow Paris By Night ở Cali. Tôi rất tự hào về những việc ba tôi đã làm trong suốt 30 năm qua. Tôi đã được đi chung, được xem tất cả chương trình ba tham gia, được gặp gỡ tất cả những nghệ sĩ trình diễn.
Chắc hẳn là tất cả chúng ta đều sẽ nhớ MC Nguyễn Ngọc Ngạn và mong rằng mọi người sẽ có dịp nhìn thấy lần cuối cùng ba đứng trên sân khấu đại nhạc hội trước khi về hưu. Con yêu ba”.
Dự kiến ông sẽ xuất hiện trong chương trình cuối cùng là Paris By Night số 134 sẽ diễn ra ở Thái Lan vào khoảng cuối năm 2022.
Trả lời phỏng vấn đài BBC, ông Nguyễn Ngọc Ngạn cho biết đã có ý định nghỉ hưu từ nhiều năm trước, nhất là sau lần phải đi cấp cứu khi sang Singapore thu hình cuốn Paris By Night số 130. Ông nói:
“Ngay khi cấp cứu xong, phục hồi sức khỏe lại bình thường, thì tôi lại làm được show suôn sẻ, nhưng ngay sau show đó, cô Tô Ngọc Thủy là Giám đốc của Trung tâm Thúy Nga và tôi có ý định là sẽ làm một show nữa vào năm 2020 tại Bangkok, lấy tên là ‘Nguyễn Ngọc Ngạn giã từ sân khấu’.
Lý do làm show đó tại Bangkok là để đón khán giả từ Việt Nam qua và làm một show tại Mỹ, rồi sau thì ngừng hẳn không làm show nữa, kể cả những live show thường đi hàng tuần cũng nghỉ luôn.
Là vì thứ nhất tuổi tác, thứ hai là sức khỏe và thứ ba vì sau hai lần bị vào cấp cứu, tôi thấy sự có mặt của mình làm phiền cho những người xung quanh quá, phiền cho ê kíp làm việc cho Thúy Nga, từ Ban giám đốc cho đến anh chị nghệ sĩ.
MC chỉ có hai người là tôi và cô Nguyễn Cao Kỳ Duyên, mà mỗi lần tôi phải chạy vào cấp cứu làm cho sự lo lắng của Ban giám đốc cũng như của anh chị em nghệ sỹ và bao nhiều chuyên viên, cho nên tôi quyết định là đã đến tuổi và đến mức sức khỏe không cho phép mình có thể đứng trên sân khấu được nữa”.
Việc MC Nguyễn Ngọc Ngạn quyết định về hưu là một mất mát lớn đối với trung tâm Thúy Nga, vì 30 năm qua ông được xem là “linh hồn” của chương trình chương trình Paris By Night với lối dẫn chuyện riêng biệt, khai phá một hướng đi hoàn toàn mới. Từ 10 năm trước, MC Nguyễn Ngọc Ngạn đã từng nghỉ một vài số Paris By Night, khi trung tâm đã cố gắng tìm kiếm người thay thế, nhưng đều thất bại, cuối cùng ông phải xuất hiện trở lại bên cạnh MC Kỳ Duyên cho đến nay.
Lần này, vì tuổi cao sức yếu của vị MC lão làng này, trung tâm Thúy Nga có lẽ đành phải chính thức tìm phương án “hậu Nguyễn Ngọc Ngạn”, dù là khó khăn nhưng trước sau gì cũng phải xảy ra. MC Nguyễn Ngọc Ngạn nói rằng ông có ý kiến là nếu mời một người dẫn chương trình khác thay Nguyễn Ngọc Ngạn, thì có thể người đó phải làm MC theo một đường lối khác, chứ không nên làm cái kiểu của Nguyễn Ngọc Ngạn nữa.
“…bởi vì thế hệ trẻ bây giờ không trải những thăng trầm của đất nước nhiều, cho nên kiến thức về tất cả những chuyện đã trải qua trong nửa thế kỷ vừa qua của Việt Nam có thể sẽ không nằm trong đầu họ như là với thế hệ của tôi.
Bởi vậy cho nên có thể Trung tâm Thúy Nga sẽ tìm một người MC, nhưng người MC đó sẽ đi theo một đường hướng mới nào đó. Sẽ có những người thay thế mình và họ cũng vẫn sẽ thành công lớn, mà không cần phải đi theo con đường của Nguyễn Ngọc Ngạn, là con đường của một ông thầy giáo, đó là ý kiến cá nhân của tôi như thế” (MC Nguyễn Ngọc Ngạn chia sẻ trên BBC)
Đông Kha – chuyenxua.net
