Những người yêu mến sách báo hoặc văn hóa của miền Nam trước năm 1975 chắc chắn sẽ thấy rất quen thuộc với những tranh vẽ này.
Tác giả của những xuất phẩm hội họa có nét rất riêng này là họa sĩ ViVi, tên thật là Võ Hùng Kiệt, sinh năm 1945 tại Vĩnh Long, Việt Nam, đã trở thành một huyền thoại đối với nhiều thế hệ tuổi thơ của người miền Nam trước đây qua các tranh bìa của nhiều tạp chí như Thiếu Nhi, Tuổi Hoa, Tuổi Xanh…, và các truyện thiếu nhi ngày xưa.
Ít người viết rằng bút hiệu Vi-Vi được họa sĩ Võ Hùng Kiệt ghép từ 2 cái tên (Vi) Việt Nam và (Vi) Vĩnh Long – quê hương của ông. Những tác phẩm hội họa đặc trưng của ViVi không chỉ xuất hiện trên các hình vẽ của bìa báo, bìa nhạc, truyện tranh, mà còn trên các tranh vẽ tem thư, lịch… với hàng ngàn tác phẩm trong hơn 50 năm cầm cọ vẽ.
Từ nhỏ, họa sĩ ViVi Võ Hùng Kiệt đã bộc lộ năng khiếu về hội họa, ông bắt đầu vẽ tranh khi còn học tiểu học, chủ yếu là để bạn bè chuyền tay nhau xem. Đến năm 13 tuổi, tranh của ông chính thức được đăng trên báo Tuổi Xanh với các truyện Cọp Vằn Cóc Tía, Xã Hội Kiến… Được sự khuyến khích của chủ bút báo là Bùi Văn Thảo, ngay sau đó ông được tin tưởng giao cho vẽ bìa của tờ báo này.
Năm 16 tuổi, theo ý của gia đình, Võ Hùng Kiệt vào tu ở Dòng Sư huynh La San ở Nha Trang, đến năm 19 thì hoàn tục và thi vào trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn ở Gia Định, nay là Trường Đại học Mỹ thuật Thành phố ở đường Phan Đăng Lưu.
Cũng từ năm 1964, ông bắt đầu dùng bút hiệu ViVi khi vẽ tranh cho nguyệt san Tuổi Hoa, đồng thời cũng vẽ mẫu tem với tên thật là Võ Hùng Kiệt và giành giải nhất cuộc thi vẽ mẫu tem do Nha Tổng giám đốc Bưu điện tổ chức hàng năm.
Ông tốt nghiệp Cao đẳng Mỹ thuật và nhập ngũ trong cùng năm 1968, phục vụ tại Phòng 7 (Trinh sát kỹ thuật) Bộ Tổng tham mưu. Trong thời gian quân ngũ từ 1968 đến 1975, ông vẫn tiếp tục vẽ minh họa, sáng tác truyện tranh, vẽ tem mẫu cho nhiều sách báo và bưu điện, được nhận được rất nhiều giải thưởng về bưu hoa của Tổng nha Bưu chính.
Sau đây xin mời các bạn đọc lại một trang báo Tuổi Hoa ngày xưa, giới thiệu những giải thưởng về vẽ Tem của ViVi:
ViVi Võ Hùng kiệt từng cho biết: “Tôi bắt tay vào vẽ con tem đầu tiên với chủ đề “Toàn dân đoàn kết…”, hình vẽ tem này được giải nhất. Qua năm thứ hai, tôi tham gia vẽ các bức tranh tem như “Y phục cổ truyền Việt Nam”, “Cụ đồ nho”, “Cô lái đò”…ngoài ra có nhiều đề tài khác nữa. Tôi chiếm luôn ba giải nhất. Tiếp đó tôi vẽ thêm “Thú vui ngày tết” và chiếm luôn hai giải nhất và nhì. Lúc đó thật là vui”.
Ngoài ra ViVi còn cộng tác vẽ minh họa cho các nhật báo Độc Lập, Dân Chủ và nhiều tạp chí khác, vẽ minh họa sách giáo của các nhà xuất bản Quê Hương, Nhật Tảo, Khai Trí…
Trên báo Độc Lập, ViVi vẽ tranh cho truyện dài, mỗi ngày đăng một trang, còn trên báo Dân Chủ ông phụ trách một góc tranh có nội dung là câu chuyện sinh hoạt đời thường. Lúc này ông vừa vẽ tranh vừa phụ trách viết luôn phần lời cho tranh.
Riêng với những tác phẩm hội họa, tranh của ViVi thường mang tính tả thực, nổi bật với màu nước và sơn dầu với ý tưởng thể hiện trong tranh rất dứt khoát, mãnh liệt và về chuyển tone màu ấn tượng.
Từ năm 1965 đến 1975, họa sĩ ViVi đã tổ chức triển lãm tranh 3 lần tại phòng Thông Tin Đô Thành, Hội Hoạ Sĩ Trẻ và Alliance FranHais nhân các cuộc kêu gọi cứu trợ nạn nhân của nạn lụt miền Trung, miền Tây… Ở nước ngoài họa sĩ ViVi từng triển lãm tranh tại Đông Kinh (Nhật), Vọng Các (Thái Lan) và Vạn Tượng (Lào).
Mặc dù là họa sĩ vẽ rất nhiều loại tranh khác nhau, nhưng ViVi được biết đến nhiều nhất là các trnah thiếu nhi. Ông từng tâm sự: “Với tôi vẽ truyện tranh cho thiếu nhi là một niềm đam mê. Ra nước ngoài tôi mới sáng tác tranh mỹ thuật nhiều hơn, vì khi còn trong nước tôi chỉ đem thời giờ miệt mài vẽ tranh truyện cho thiếu nhi thôi”.
Chủ thể xuất hiện nhiều nhất trong tranh của ViVi có lẽ là các em bé và hình ảnh tuổi thơ. Ông cũng thường lấy ý tưởng từ những câu thơ, lời hát, trong ca dao hoặc cổ văn để đưa vào tác phẩm.
Sau năm 1975, ông tiếp tục vẽ truyện tranh cộng tác với báo Khăn Quàng Đỏ với tên thật Võ Hùng Kiệt, theo kịch bản của các nhà văn (như Thái Thăng Long, Nam Thanh, Phùng Thái…). Năm 1981, ông vượt biên sang Canada và tạm định cư tại Montréal, đến năm 1995 sang sinh sống tại San Diego – Hoa Kỳ. Hiện nay ông sinh sống ở California, Hoa Kỳ.
Từ khi lìa xa quê hương, ViVi dành nhiều thời gian để về các tranh về những vùng quê mà ông đã từng sinh sống thủa thiếu thời, với hàng trăm tác phẩm thể hiện hình ảnh dung dị của quê hương Việt Nam. Ngoài ra ông còn cộng tác vẽ cho các báo ở Mỹ và Canada hình ảnh về Việt Nam, vẽ tranh cho báo của cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Năm 2000 ViVi Võ Hùng Kiệt đã vẽ một loạt tác phẩm về đề tài lịch sử Việt Nam mang tên “Việt sử bằng tranh”.
Ông tâm sự: “Hội họa là ghi lại những màu sắc và hình ảnh cho mai sau. Lúc nào tôi cũng nghĩ mình là họa sĩ Việt Nam, người Việt Nam”.
Sau đây là những tấm hình chọn lọc của họa sĩ ViVi, là hình bìa trên các tập san, sách báo Sài Gòn trước 1975: Tuổi Hoa, Ngàn Thông, Thiếu Nhi…
Trong các loại sách báo trước 1975, có lẽ họa sĩ ViVi vẽ bìa cho tủ sách Tuổi Hoa nhiều nhất. Ít người biết rằng sách báo Tuổi Hoa được phát hành dưới sự yểm trợ của Trung tâm Mục vụ Dòng Chúa Cứu Thế, thuộc Giáo phận Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp (số 38 Kỳ Đồng – Sài Gòn).
Ngoài bán nguyệt san Tuổi Hoa quen thuộc được phát hành định kỳ 1 tháng 2 lần, thì còn có Tủ sách Tuổi Hoa, là người bạn quen thuộc của lứa tuổi thanh thiếu niên trong thập niên 1960 và 1970 với 3 loại sách:
– Hoa Đỏ: Sách gồm các truyện phiêu lưu, mạo hiểm, trinh thám giúp rèn luyện óc quan sát, phân tích, suy luận logic cùng với sự bình tĩnh, gan dạ, can đảm và tinh thần hào hiệp, thực hiện điều hay lẽ phải.
– Hoa Xanh: Những truyện về tình cảm gia đình, bè bạn, giáo dục về sự yêu thương, tương trợ, đùm bọc lẫn nhau giữa người và người, giúp trẻ sống hướng thiện ngay từ tuổi thiếu niên.
– Hoa Tím: Dành cho lứa tuổi 16-18, những truyện tình yêu tuổi mới lớn.
Ngoài ra, họa sĩ ViVi cũng chuyên vẽ bìa cho bán nguyệt san Ngàn Thông do nhà văn Quyên Di cùng 1 số bạn bè thân thiết thành lập, với nhà giáo Đào Quang Mỹ (nhà văn Hoài Mỹ) làm chủ nhiệm kiêm chủ bút. Bán nguyệt san Ngàn Thông có lời giới thiệu như sau: Tươi đẹp như cánh hoa mới nở. Trong sáng như giọt sương mai. Hướng thượng như ngọn thông cao vút. Mơ mộng như dòng sông xanh. Nồng nàn như nắng ấm. Dịu dàng như ngọn gió đầu xuân…
Tập san Ngàn Thông chỉ được phát hành trong hơn 1 năm nhưng cũng để lại một số kỷ niệm trong lòng thế hệ học trò đầu thập niên 1970.
Họa sĩ ViVi cũng hợp tác thường xuyên với tuần báo Thiếu Nhi để vẽ hình bìa. Đây là tuần báo cho ôgn Nguyễn Hùng Trương (chủ nhà sách Khai Trí) thành lập với chủ biên là nhà văn Nhật Tiến.
Một số tranh hội họa ấn tượng khác của họa sĩ ViVi (không phải là hình bìa sách, báo):
Họa sĩ ViVi có hàng ngàn tác phẩm tranh vẽ đã đi vào ký ức một thời của các thế hệ người miền Nam trước 1975, trên đây chỉ xin chọn lọc một số ít tấm ảnh ấn tượng nhất, hy vọng sẽ giúp bạn sống lại những khoảng thời gian tươi đẹp nhất của năm tháng đã qua.
Đông Kha – chuyenxua.net
